منبع اصلی نوشتار زیر در این لینک قرار دارد

نشریه‌ی «نرم‌افزارهای آزاد»؛ وقتی امیدتان به ناامیدی بدل می‌شود

\"\"‌در حال وارسی نشریه‌های دکه بودم که یک نام میخکوبم کرد:«نرم‌افزارهای آزاد». تبلیغش را قبلا در سیتو دیده بودم و به خاطر تیترهای تکراریش از خرید آن منصرف شده بودم اما فکر نمی‌کردم روزی به چاپ کاغذی برسد. این بار بدون معطلی با یکی دو هزار تومانی آن را خریدم. در این نوشته می‌خواهم نظرم را درباره‌ی این نشریه‌ تازه متولد شده‌ بگویم.

از روی جلد شروع می‌کنیم. عکس روی جلد ساده و گنگ است، اطلاعاتی را به بیننده نمی‌دهد و او را ترغیب به خرید نمی‌کند؛ دو دست که کره‌ زمین را در بر گرفته‌اند که می‌توانست عکس یک نشریه‌ جغرافیایی، محیط زیستی، اجتماعی، سیاسی یا هر چیز دیگری باشد. باید از المان‌های لینوکسی نرم‌افزارهای آزاد هم در آن استفاده می‌شد تا مفهومی خاص را منتقل کند. جنس جلد و کاغذها برای نشریه‌ای که در ماندنش شک و تردید است زیاده‌رویست. فعلا برای جا باز کردن و معرفی احتیاجی به تمام رنگی بودن و کاغذهایی به این ضخامت نیست. بهتر بود از برگ‌های عادی (مثلا مانند نشریه‌ی همشهری جوان و روزنامه‌های معمول) یا از برگ‌های گلاسه‌ نازک که مورد استفاده‌ی اکثر نشریات حرفی است (مانند آسمان، دانستنیها، دانش روز و…) استفاده می‌کرد. ضمن اینکه استفاده از این نوع کاغذها در دست گرفتن و حمل نشریه را هم بسیار ساده‌تر می‌ساخت.

نشریه را که باز می‌کنیم اول از همه بخشی با نام «خودمانی/ اخبار» به چشم می‌خورد؛ کاملا غیر حرفه‌ای و عجولانه. ترکیب دو بخش غیر مرتبط با هم عجیب است. قبل از آنکه به صفحه‌ بعد بروی انتظار داری مثل سایر نشریات حرفه‌ای اول از همه با یادداشت نویسندگان روبرو شوی. برای همین فکر می‌کنی در بخش خودمانی قرار است مشکلات free software در ایران را بخوانی یا با حرف‌های جدیدی از فرهنگ آزاد روبرو شوی اما در کمال تعجب خشکت می‌زند: «چشمان خود را تقویت کنید». یک نوشته‌ در ژانر تندرستی که حضورش در یک نشریه‌ی علمی (آن هم با مخاطب خاص) کاملا در ذوق می‌زند. مطلبی خوب و کاربردی به نوشته‌ی ایمان امینی که قبلا در وبلاگش خوانده بودم. در آنجا نوشته‌ خوبی بود اما اینجا و آن هم به عنوان اولین نوشته‌ای که خواننده با آن روبرو می‌شود، اسف‌بار است.

\"\"

در صفحه‌ بعد اخبار قرار دارد. به اینجا که می‌رسی صفحات نشریه شروع به جدا شدن از هم می‌کنند و کیفیت پایین خود را فریاد می‌زنند. مسلما استفاده از منگنه برای اتصال صفحات شیوه‌ بهتری است. همانطور که ذکر شد، این بخش صفحه‌ اخبار است اما در ستون اول نوشته‌ نامربوط دیگری چاپ شده. اخبارها همگی قدیمی‌ است. از نه خبر دوتای آن عینا از ایرنا و سازمان فناوری اطلاعات و بقیه هم از آزادراه، فدورا فنز و لینوکس ریویو بود. دریغ از یک خبر جدید و نو که قبلا در منابع فارسی نخوانده باشی. خیلی از خبرها در رسانه‌های فارسی لینوکسی بازتاب داده نمی‌شود و تهیه‌ خیلی از خبرهای داخلی هم از هرکسی بر نمی‌آید. مسلما تیمی برگرفته از انجمن صنفی نرم‌افزارهای آزاد می‌توانند با نفوذ بیشتر خود خبرهای دست اول بیشتری را تهیه کنند یا روی ترجمه‌ خبرهایی که کمتر شنیده شده وقت بگذارند.

\"\"

بخش‌ فلسفه‌ نرم‌افزارهای آزاد تماما نوشته‌های ویکی گونه‌ای بود که از سایت opensourceiran.ir گرفته شده‌ بود. بخش پرونده اختصاص به سیستم‌عامل زمین داشت که کاملا از سایت خود پروژه گرفته شده و سایر مقالات هم از وب‌سایت‌های مطرح لینوکسی گرفته شده‌ بود که اکثر علاقه‌مندان به لینوکس آنها را می‌شناسند و به شخصه همه‌ آنها را قبلا خوانده بودم.

در نهایت این نشریه یک ناامیدی تمام بود. هر چند شماره‌ی اول است اما انتظاراتم خیلی بیشتر بود. در سایت انجمن صنفی مقالات زیادی وجود دارد که برای استفاده از آنها حتما باید با پرداخت هزینه عضو سایت باشید، خیلی راحت می‌شد از آن مقالات که کمتر هم خوانده‌ شده بود؛ استفاده کرد. بهتر بود پیش از انتشار شماره‌ نخست، تیمی را برای خود تشکیل می‌دادند. حداقل انتظار این بود که اگر برای شماره‌‌ نخست مقالات مناسبی برای چاپ نداشتند از ترجمه‌ منابع خارجی استفاده می‌کردند.

هر چند که نشریه‌ «نرم‌افزارهای آزاد» کاملا پایین‌تر از سطح انتظار من بود اما مسلما برای زنده ماندن و بهتر شدن به حمایت دوست‌دارانش احتیاج دارد.

26 دیدگاه برای این نوشته:

  1. \'\'ReZa:

    ۲۹ مرداد ۱۳۹۱
    از کجا میشه این مجله رو گیر آورد؟÷
  2. \'\'numb:

    ۲۹ مرداد ۱۳۹۱
    مقاله کاملاً یه طرفه بود
    اسمشو نمی‌شه گذاشت نقد چون فقط به بدی های این مجله اشاره شده بود.
    در مورد اینکه مقاله ها رً از جای دیگه برداشته بود چون نو پا هست مجله توی چند شماره اول اتفاق می‌افته این قضیه‌ها
    در مورد این جمله \”سیاسی یا هر چیز دیگری باشد. باید از المان‌های لینوکسی هم در آن استفاده می‌شد تا مفهومی خاص را منتقل کند\” مگه مجله اسمش لینوکسه؟؟؟ اسمش نرم‌افزار های آزاده می‌تونه از لینوکس به عنوان یکی از اون نرم‌افزار ‌ها نام ببره
    جنس کاغذ به نسبت قیمتش کاملاً خوبه و ایده آله
    این مجله به یه تعداد ادم نیاز داره تا تولید محتوا کنن
    بازم میگم مقاله اصلاً نقد و بررسی نبود و کاملاً یه طرفه بود
  3. \'\'amirHP:

    ۳۰ مرداد ۱۳۹۱
    میتونی از سایت سیتو سفارش بدی و یا ممکنه تو یه سری از دکه‌های روزنامه فروشی پیداش کنی
  4. \'\'amirHP:

    ۳۰ مرداد ۱۳۹۱
    انتظار این بود که پر قدرت‌تر شروع کنن. با دادن یه چنین شماره‌هایی آدم حس میکنه اصلا شروع نکردن
  5. \'\'رضا کاظمی فر:

    ۳۰ مرداد ۱۳۹۱
    درسته، یه طرفه بود، ولی خب خیلی جاها حرفش حق بود؛ مثلا جلد خیلی مهمه، اگه گفته یه المان لینوکسی میذاشت خب حق داشته، لینوکس موتور نرم افزارهای آزاده؛ دلیل نمیشه فک کنیم نرم افزار آزاد فقط ینی لینوکس! به نظر منم واجب بود!
    نویسنده اگه ادامه میداد شاید به جاهای بهتری میرسید، ولی انقد خورده تو ذوقش که دیگه از باقی صفحات حرفی نزده! بهرحال امیدوارم قوی شه! اگه یه سایت براش بزنن ما هم میتونیم کمکشون کنیم.
  6. \'\'چالیست:

    ۳۰ مرداد ۱۳۹۱
    منم موافقم که یه طرفه بود یه مقدار
    نشریه مطالب خوندنی هم داره

    درضمن برای کسی که صبح تا شب با اینترنت سر و کار داره خب خریدن روزنامه هم کار مسخره ایه چون تمام اخبار رو زودتر از چاپ شدن در اختیار داره.
    ولی این نشریه تاحدودی برای کسانی هستش که خیلی با اینترنت سر و کار ندارن
    و می تونه برای اونایی که آشنایی چندانی ندارن با نرم افزارهای آزاد خیلی مفید باشه.

    همه ی این ها رو می شه به عنوان انتقاد مطرح کرد و فکر می کنم آقای مشایخی که یکی از تهیه کنندگانشون باشن حسابی استقبال کنن.

    درضمن هزینه ی چاپ روی گلاسه های رولی خیلی گرون تره و برای این تیراژ خیلی مناسب نیست.

    به هر حال فکر می کنم هر تلاشی در این زمینه قابل تقدیر باشه
    ممنون از مطلبتون

  7. \'\'مهرداد:

    ۳۰ مرداد ۱۳۹۱
    این مجله سایت مستقل نداره؟
    از اونجایی که این نشریه برای فعالا اوپن سورس هست(رعایت حق کپی رایت توسط جامعه اوپن سورس) و با توجه به گرانی کاغذ به نظرم بهتره بصورت pdf فروخته بشه
  8. \'\'ScienceLover:

    ۳۰ مرداد ۱۳۹۱
    به نظر من درست نیست که نقد مجله رو به این شکل در linuxreview بزارید
    اگه مجله اطلاعات مفید و شاخصه های برجسته ای داشته باشه یا حتی اگه اطلاعات غلط داده باشه میشه اون رو نقد کرد و برای اطلاع رسانی و یا اصلاح, اون رو انتشار داد ولی صرفا بحث راجب چگونگی چاپ و سطح نوشته ها و اینجور چیزها, مواردی نیست که نقد کردن اون در جایی مثل linuxreview درست باشه
  9. \'\'مسعود آموزگار:

    ۳۰ مرداد ۱۳۹۱
    چرا که نه ساینس‌لاور عزیز؟
    نقد همیشه موجب پیشرفت کار هست… تهیه کننده‌های این مجله یا هر پروژه دیگری وقتی ببینن کارشون زیر ذره بین هست مسلما تمام سعی‌شون رو میکنن تا کار رو بی نقص‌تر بکنند. و با توجه به بازخوردها بهتر میتونن تصمیم بگیرن برای خط مشی اون.
  10. \'\'ScienceLover:

    ۳۰ مرداد ۱۳۹۱
    منظورم این نیست که نقد نکنین ولی نقدی که به این مجله شده مناسب مطرح کردن تو لینوکس ریویو نیست و بیشتر مناسب وبلاگ شخصی یا فروم هست یا اینکه تو سایت مجله مطرح بشه(اگه داشته باشه) و یا یه سری ایمیل به مسئولین مجله زده بشه تا اصلاح کنن اونقدرا مورد خاصی نیست که تو لینوکس ریویو مطرح بشه
    کلا این جور نقدها که بیشتر به شکل اعلام نقص ها هست زیاد مناسب قرار دادن در سایتی با سبک و محتویات لینوکس ریویو نیست مخصوصا اینکه خیلی از این نقص ها به نحوه ساخت مجله هست تا بحث نرم افزار آزاد و گنولینوکس و بهتره جای دیگه ای مطرح بشه
  11. \'\'MJM:

    ۰۳ شهریور ۱۳۹۱
    نقد یعنی بیان سره و ناسره در کنار هم!
    در این به اصطلاح نقد، فقط شاهد برشمردن ناسره ها در مورد این نشریه بودیم که واقعا خالی از انصافه.
    جا داره چند نکته رو گوشزد کنم:
    1. کیفیت چاپ و صحافی که شما بهش انتقاد داشتید، با توجه به قیمت واقعا مناسبه.
    2. اگه خوب دقت کنید می بینید که دوره انتشار نشریه فصلنامه هست. یعنی هر فصل یک بار منتشر میشه، پس نباید ازش انتظار داشته باشید که اخبارش اونقدر جدید باشه که شما که شب و روز تو اینترنت هستید نخونده باشید. این اخبار باید یک فصل رو پوشش بده!!!
    3. اگه مقالات اورجینال در این فصلنامه کم هست علتش تازه تاسیس بودنشه. مطمئن باشید پس از چند شماره فعالان ترغیب به ارسال مقالاتشون به هیئت تحریریه میشن.
    4. اگه به مدیریت نشریات تخصص داشته باشید می دونستید که معمولا تصویر جلد رو در هر شماره بر اساس پرونده ای که در اون شماره بهش اختصاص دادن انتخاب میکنند. در این شماره از نشریه هم تصویر جلد به پرونده \”زمین\” اختصاص داشت. همونطور که در شماره صفر این مجله که برای معرفی بود از تصویر پنگون لینوکس استفاده شده بود.
    5. سایت این نشریه نشونیش freeoss.ir هست و قبلا فعال بود و PDF مجله رو برای دانلود گذاشته بود ولی الان چند وقتیه که برای تعمیرات تعطیله.

    امیدوارم هرچه سریعتر این نشریه با کیفیت عالی تر با همکاری شما دوستان عزیز و با ارسال مطالبتون به هیئت تحریریه منتشر بشه.
    موفق و پیروز باشید.

  12. \'\'The Fanboy ;):

    ۰۴ شهریور ۱۳۹۱
    مهندسین عزیز باید توجه داشته باشند که درسته میتونن Hello World رو در C بنویسن ولی لزومن به معنی این نیست که هر کاری (از جمله روزنامه نگاری) رو میتونن انجام بدن.
    پیشنهاد من استفاده از روزنامه نگاران تخصصی هست.
    در ضمن تو ایران در این زمینه کلن تولید خبر نداریم و مطالب و حتی بررسی ها(مثل بررسی فلان توزیع) فقط برگردان فارسی(اون هم با جبهه گیری شخصی)‌از وبلاگ ها و سایت های خارجی هست.که زیاد جالب نیست.
    به جای حمله ور شدن به من هم کمی بیشتر بیاندیشید.
  13. \'\'karux:

    ۰۴ شهریور ۱۳۹۱
    من فبول دارم که مجله خیلی جالب نبود دلیلم هم اینه که ببینید مجله داره برای کی این ها رو مینویسه؟ قطعا قشری که برنامه ی آزاد دوست دارن. خوب ما همه میدونیم که کسی که برنامه ی آزاد استفاده میکنه یا نمیدونه برنامه ی آزاد چیه که خوب این بحثش جداست اما اونایی که میدونن آزادی نرم افزار چیه و ازش خوششون میاد و شاید این مجله رو بخرن 90 درسد ادم های بروزی هستن و همه ی این مطالب تکراری رو یا خوندن و چند جفت کامنت هم دربارش دادن یا اصلا خودشون نوشتنش پس داریم با کی شوخی میکنیم مجله بیشتر از مجله شبیه آلبوم خاطرات فصلیه اما این رو هم باید ببینیم که این نقد و این کامنت ها اون قدر تند نوشته شده که اگه من شخصا جزو این گروه بودم الان حتما خودکشی کرده بودم.
  14. \'\'مسعود آموزگار:

    ۰۴ شهریور ۱۳۹۱

    در ضمن تو ایران در این زمینه کلن تولید خبر نداریم و مطالب و حتی بررسی ها(مثل بررسی فلان توزیع) فقط برگردان فارسی(اون هم با جبهه گیری شخصی)‌از وبلاگ ها و سایت های خارجی هست.که زیاد جالب نیست.

    نود درصد بررسی توزیع‌هایی که وجود داره همگی اختصاصی هستند. بسیاری از مطالب آموزشی هم همچنین. خبر رو هم که کسی تولید نمیکنه… گزارش میکنه. ضمن اینکه همون روزنامه‌نگاران تخصصی کار اصلیشون همین ترجمه هست اونم بدون ذکر منبع! برای نمونه نشریاتی مثل رایانه خبر رو ببنید.
    نگارنده تخصصی داریم… مثل کسانی که روی همین سایت و سایت‌های مشابه کار میکنن ولی مشکل اینه که این مطالب برای سطح وب نوشته شدن و مناسب درج بدون تغییر توی مجله نیستن. اگر نویسنده بدونه برای کجا داره مینویسه سبک نوشتاری مناسب رو رعایت میکنه.
    منتهی دست‌اندر کارای چنین نشریاتی حاضر به صرف هزینه و… نیستن حالا به هر دلیلی…

  15. \'\'amirHP:

    ۰۴ شهریور ۱۳۹۱
    متاسفانه ویژگیه چشم گیری نداشت که بهش اشاره بشه. اگه داشت حتما میشد.

    ۲. با این اوصاف گذاشتن صرف خبر در یک فصلنامه کار بیهوده‌ایه و نباید انجام می‌شد.
    ۳. کاش با مقالات قوی و جدید شروع می‌کردن. و همون طور که گفتم انجمن صنفی نرم‌افزارهای آزاد پر است از مقالات خوانده نشده و پولی.
    ۴. تصویر باید در نگاه اول منظور خود را به بیننده منتقل کند که این تصویر این کار را نمی‌کرد یعنی آدم نمی‌فهمید منظورش یک سیستم عامل است که حالا اسمش شده زمین.

    ما هم امیدوارم این نشریه روز به روز بهتر بشه.

  16. \'\'ros4s:

    ۰۵ شهریور ۱۳۹۱
    از جمله ویژگی های جامعه ی کاربری متن باز ایران اینه که هرکس دیگران و کارهاشون رو با توجه به سلایق و علائق خودش تفسیر می کنه. این به اصطلاح نقد هم از جمله ی همون هاست. نویسنده محترم اصلا به این موضوع فکر کرد که با درج این مطلب چه تاثیر بدی روی افکار جامعه ی نا آشنا با نرم افزارهای آزاد میگذاره؟ کسانی که اگر بخواهند حتی شماره های بهبود یافته ی بعدی را تهیه کنند و با این تیتر روبرو شوند که وقتی امیدتان به نا امیدی بدل می شود!!! این بیشتر وجهه ی تخریب داشت تا نقد سازنده!
  17. \'\'دانیال بهزادی:

    ۰۵ شهریور ۱۳۹۱
    حقیقتش اینه که این نقد رو اصلاً قبول ندارم. درسه می‌تونست بهتر باشه. ولی همین که جسارت رفتن دنبال مجوز و چاپ رو داشتن خودش خیلیه. در مورد محتوا هم فراموش نکنیم که در دنیای نرم‌افزار ازاد محصول خوب فقط با مشارکت تمام جامعه حاصل می‌شه. بهتره به جای این که بشینیم یه گوشه و غر بزنیم، آستین‌هامون رو بزنیم بالا و به بهتر شدنش کمک کنیم
  18. \'\'smmsadrnezh:

    ۱۴ شهریور ۱۳۹۱
    اینجا که نوشتی:
    بخش‌ فلسفه‌ نرم‌افزارهای آزاد تماما نوشته‌های ویکی گونه‌ای بود که از سایت opensourceiran.ir گرفته شده‌ بود. بخش پرونده اختصاص به سیستم‌عامل زمین داشت که کاملا از سایت خود پروژه گرفته شده و سایر مقالات هم از وب‌سایت‌های مطرح لینوکسی گرفته شده‌ بود که اکثر علاقه‌مندان به لینوکس آنها را می‌شناسند و به شخصه همه‌ آنها را قبلا خوانده بودم.

    متاسفانه هنوز این نشریه به دستم نرسیده ولی به دلایل شما برای ناامیدی چند تا انتقاد دارم که با طرح سوال مطرح میکنم. برداشت مطالب از سایت‌های آزاد چه اشکالی دارد؟ اگر کپی برداری و برداشت مطالب اشکال داشت پس چرا این مطالب با مجوز‌های آزاد منتشر می‌شود؟ چرا باید نویسنده این نشریه از سایت‌هایی مطالبش را جمع‌آوری کند که کمتر بازدید می‌شود؟ آیا جمع‌آوری مطالب از سایت‌هایی که مطالب را بصورت آزاد در اختیار کاربر قرار می‌دهد اشکالی دارد که بخواهد از سایت‌های غیر مطرح برداشت کند و اینکار را از مخاطبینش بپوشاند؟ اختصاص داشتن این قسمت به سیستم‌عامل زمین چه اشکالی دارد؟! توقع ندارید که نویسنده برای معرفی یک توزیع، خودش آن توزیع را منتشر کند!! معرفی سیستم‌عامل زمین را از چه منبع کامل‌تر و معتبرتری از سایت رسمی این توزیع میتوان برداشت کرد؟!

    اگر بجای ناامیدی، این نشریه رو نقد می‌کردی مطمئنا با وجود توجیهات غیر منطقیت گام خوبی برای ترویج نقد و توجه به فعالیت‌های آزاد برمی‌داشتی.

    نظر شخصی من اینه که نوآوری نویسنده برای انتشار اولین نشریه‌ی چاپی حتی اگر در ابتدای کار اشکالاتی داشته باشه بسیار تحسین برانگیز هست.

  19. \'\'smmsadrnezh:

    ۱۴ شهریور ۱۳۹۱
    ۱. در عنوان ادعا کردی اگر چنین نشریه‌ای اصلا نبود امیدوار بودی و حالا میگویی به بهتر شدنش امیدواری.
    ۲. برای انجمن صنفی نرم‌افزارهای آزاد متاسفم که مقالاتش خوانده نمیشه. باید بررسی کرد که عدم استقبال جامعه از سایت مذکور به چه خاطر است! به خاطر پولی بودن مقالات یا به خاطر اینکه حیف است بصورت آزاد منتشر شود!
  20. \'\'smmsadrnezh:

    ۱۴ شهریور ۱۳۹۱
    این نشریه به دستم نرسیده ولی اینجوری که در دست یکی از رفقا دیدم از صفحه‌بندی و ترکیب گرافیکی نسبتا خوبی استفاده کرده بود بعلاوه اینکه با توجه به کیفیت چاپ رنگی و کاغذ هزینه‌ی بسیار کمی داشت. تصویر روی جلد برای منم گنگ بود.
  21. \'\'smmsadrnezh:

    ۱۴ شهریور ۱۳۹۱
    گفتید:
    مهندسین عزیز باید توجه داشته باشند که درسته میتونن Hello World رو در C بنویسن ولی لزومن به معنی این نیست که هر کاری (از جمله روزنامه نگاری) رو میتونن انجام بدن.
    پیشنهاد من استفاده از روزنامه نگاران تخصصی هست.

    مشکل اینجاست که شما میخواهی با روش شرکت‌های انحصاری برای نرم‌افزارهای آزاد تولید محتوا کنی. اتفاقا یکی از مهمترین تفاوت‌های روش توسعه‌ی نرم‌افزارهای آزاد با نرم‌افزارهای مشابه انحصاری اینه که اگر به عنوان مثال در شرکت مایکروسافت یک تیم مهندس یا یک تیم روزنامه‌نگار مشغول برنامه‌نویسی و روزنامه‌نگاری هستند در دنیای آزاد یک کودک ۵ ساله بدون هیچ عنوانی می‌تواند صرفا به خاطر علاقه‌ای که به اشتراک دانشش با جامعه دارد در ساخت یک نشریه‌ی معتبر یا یک سیستم‌عامل محبوب نقش داشته باشد. نمی‌شود روش‌های انحصاری توسعه رو آزاد نامگذاری کرد و این تناقض از عنوان این نشریه (نشریه نرم‌افزار آزاد) شروع می‌شود.

  22. \'\'smmsadrnezh:

    ۱۴ شهریور ۱۳۹۱
    همینکه مشابه بیشتر پروژه‌های نوپا در جامعه آزاد فارسی زبان با صحبت درباره‌ی چیزی که هنوز وجود نداره امید توخالی نداده خیلی ارزشمنده. اتفاقا این امید واقعیه نه اون.
  23. \'\'smmsadrnezh:

    ۱۴ شهریور ۱۳۹۱
    یک اوپن‌سورسی میتونه فایل pdf رو بفروشه ولی یک آزاد کار نه.
  24. \'\'علی قنواتیان:

    ۱۸ مهر ۱۳۹۱
    با دیدگاهت موافقم ولی خدایی کودک ۵ ساله می‌تونه نقش داشته باشه؟ :)))
  25. \'\'amirHP:

    ۱۹ مهر ۱۳۹۱
    مشکل اینجاست که در این نشریه هیچ بحث جدید و مستقلی از نرم‌افزارهای آزاد نشده بود که بخواهیم آن را نقد کنیم اکثر نوشته‌ها از منابع دیگر بود
  26. \'\'amirHP:

    ۱۹ مهر ۱۳۹۱
    بنده گفتم کاش چنین شماره‌ای چاپ نمی‌شد و بدیهی است ذاتا از وجود چنین نشریه‌ای در بین سایر نشریات کامپیوتری استقبال می‌کنم.

\"ارسال



برچسب ها : , , ,