فاصله دیجیتالی، نمادی از بیعدالتی در جهـان را بـه رخ خواهـد کـشید وزمینـه جنگهـای ناخواستهای را ممکن است تحمیل نماید. برای تشخیص فاصله دیجیتـالی، ذکـر فقـط ایـننکته کافی است که در حال حاضر، حجم اطلاعاتی که بین اروپا و آمریکا جابجا میشود ،
حدوداً ۲۶۱ گیگا بیت در ثانیه و مجموعه اطلاعات جابجا شـده بـین خاورمیانـه و آمریکـا۷% گیگا بیت در ثانیه است. هیمن مثال به تنهایی، فاصله دیجیتالی بین اروپا و خاورمیانـهرا از نظر دسترسی به اطلاعات ۱۳۲ برابر نشان میدهـد. بـه عنـوان مثـالی دیگـر، تعـداد
کاربران اینترنت در کشورها ۷/۱ میلیون نفر و در کشور کره جنوبی ۲۷ میلیون نفر است.
حال سوال اساسی این است ما در کجای جهان قرار داریم در این موج زمان .
تغییرات اساسی در طول تاریخ بشر که تحت عنوان “موج ” از آنها یاد میشود را میتوان به ۴ دوره یا موج تقسیم بندی نمود.
- موج اول: عصر کشاورزی
اولین اختراع بشر آتش بوده است که تقریبـاً چهـار میلیـون سـال قبـل از مـیلاد حـضرت مسیح شناخته شد. ۰۰۵۲ سال بعد بشر موفق به اختـراع دوم خـود کـه ابـزار بـود شـده است. فاصـله بـین دو اختـراع نـشان از بـدوی بـودن بـشر اولیـه دارد بعـدها اختراعـات جدیدتری به تناوب رشد و تمدن بشر بوجود آمد تا اینکه زمینه تغییر اساسی یعنـی مـوج اول فراهم شد و جامعه کشاورزی شکل گرفت. جمعیت جهـان در سـالهای قبـل از مـیلاد حضرت مسیح بسیار کم بود و حتی هزار سال بعد از میلاد آن حـضرت بـه ۳۰۰ میلیـون نفر رسید اولین تغییر در جامعه انسانی که به موج اول یا جامعـه کـشاورزی و یـا عـصر کشاورزی لقب یافته است، قبل از میلاد حضرت مسیح شروع شده و عمری ۲۹۵۰۰ سـاله ای داشته است. هدف از ایجاد این موج حل مشکلات معیشتی و غذایی بشر آن زمان بوده است.
- موج دوم عصر صنعت:
اما بعد از ایجاد موج اول و گذشت تقریباً سه هزاره از آن، موج بعدی که انقـلاب صـنعتی بود آغاز شد. هدف از موج دوم یعنی عصر صنعت یا انقلاب صنعتی تولیـد مـواد و ابـزار کار بوده است. در موج اول کـه نیـروی کـار متکـی بـر بـازوان افـراد بـود، بـشر از پـس شکلات بزرگ برنمیآمد و نیاز جدیدی در جامعه بوجـود آمـد کـه تغییـرات اساسـی را میطلبید عمر موج دوم هم که دوران موفقی را سپری کرده است به ۵۰۰ سال میرسـد و در هر صورت اختراعات مهمی مانند ماشین بخار،راه آهـن، هواپیمـا، تلفـن، بـرق، رادیـو، تلویزیون، پلاستیک، ترانزیستور و دهها اختراع دیگر به همراه ایجاد سازمانها و تشکیلات مدنی و موسسات آموزشی بستری فراهم نمود تا انسان بتواند بـه اهـداف مـوج دوم کـه
تهیه ابزار کارر بود دست پیدا کند و مـشکلات مـوج اول را برطـرف نمایـد. در مـوج دوم نیازهای جدیدی دیده شد که دیگر امکان حل آن با دیدگاه قبلی امکانپذیر نبود.
- موج سوم؛ عصر اطلاعات:
بعد از اختراع رایانه و سرعت توسعه مخابرات و ارتباطات بشر نیاز به تغییـر جدیـدی را درک نمود و آن چیزی جز دسترسـی بـه اطلاعـات و دانـش نبـود. هـدف از مـوج سـوم، دسترسی به اطلاعات و دانش با استفاده از ابزار فناوری اطلاعات مانند رایانه، شبکه هـای متنوع محلی و جهانی و اینترنت به همراه توسعه نرمافزارها و سختافزارهای مورد نیـاز عصر اطلاعات بوده است. عمر موج سوم که آنرا عصر دانش و بعـضاً جامعـه اطلاعـاتی نیز میگویند، نزدیک به ۵۰ سال میباشد. همانطور که ملاحظه میشود، نیاز به تغییرات از مقطعی بـه مقطـع بعـدی و از مـوجی بـه موج بعدی با هدف بوده است و طول عمر مانـدگاری آن بـستگی بـه سـرعت رسـیدن بـه اهداف آن موج داشته است. به عنوان مثال موج سوم برای آن بوجود آمد کـه بـا توسـعه صنعت در موج دوم، نیاز بود اطلاعات بیشتری از نقطهای بـه نقطـه دیگـر منتقـل شـود و
موج سوم با آمدن رایانه مطـرح شـد وبخـصوص وقتـی رایانـه هـای شخـصی توانـستند رخدمت مردم قرار گیرند، فضای تولید وانتـشار اطلاعـات وتولیـددانش توسـعه یافـت و شکل جدیدی به خود گرفت. بکـارگیری رایانـه وهمراهـی آن بااینترنـت ، تغییـرات مهمـی
درجهان بوجودآورد. کامپیوتردرسال ۸۴۹۱ میلادی اختراع شد و اینترنت در سـال ۱۹۶۸ مطرح و در سـال ۱۹۷۰ ارتبـاط ۵ نقطـه را برقـرار کـرد. در سـال ۱۹۷۴ پروتکـل )(TCP معرفی شد و در سال ۱۹۸۴ هزار پایگاه در روی آن ایجاد گردید. در سال ۱۹۸۹ نرمافزار
وب بوجود آمد و در سال ۱۹۹۵، بحث تجارت الکترونیکی مطرح شد و بعد از آن شاهد سرعت رشد فوق لعاده این صنعت هستیم. رشد اینترنت بیشتر از تخیل بشر بوده است. زیرا بـه عنـوان مثـال در حالی که در سال ۱۹۷۷ فقط ۱۱۱ پایگاه در اینترنت وجود داشت در سال ۱۹۸۷ این تعـداد به ۱۰ هزار پایگاه رسید. این افزایش بصورت نمایی ادامه پیدا کرد بطوریکـه در سـپتامبر سال ۲۰۰۲ میلادی این تعداد به بیش از ۲۰۰ میلیون پایگاه رسیده است. تعداد کاربران اینترنت نیز به شدت در حال افزایش میباشد، بطوریکـه از سـپتامبر ۲۰۰۱ که تعداد کاربران ۴۰۷ میلیون بوده تا سپتامبر ۲۰۰۲ این رقم به ۸۴۰ میلیون نفـر در 218 کشور رسیده است. این رقم در سال ۲۰۰۵، بـه حـدود ۲ میلیـارد نفـر رسید و تا سال ۲۰۲۰ بیش از ۸۰% افراد روی کره زمـین، دسترسـی بـه اینترنـت داشـته باشند. با بررسی آمارهای فوق نتیجه میشود که سرعت گذر موج سوم بسیار زیاد است که در این میان تاثیر جنبش نرم افزار های آزاد وسیستم عامل گنو/لینوکس پر رنگ و تاثیر گذار است .
فاصله دیجیتالی، نمادی از بیعدالتی در جهـان را بـه رخ خواهـد کـشید وزمینـه جنگهـای ناخواستهای را ممکن است تحمیل نماید. برای تشخیص فاصله دیجیتـالی، ذکـر فقـط ایـن نکته کافی است که در حال حاضر، حجم اطلاعاتی که بین اروپا و آمریکا جابجا میشود ،
حدوداً ۲۶۱ گیگا بیت در ثانیه و مجموعه اطلاعات جابجا شـده بـین خاورمیانـه و آمریکـا ۷% گیگا بیت در ثانیه است. هیمن مثال به تنهایی، فاصله دیجیتالی بین اروپا و خاورمیانـه را از نظر دسترسی به اطلاعات ۱۳۲ برابر نشان میدهـد. بـه عنـوان مثـالی دیگـر، تعـداد کاربران اینترنت در کشورها ۱/۷ میلیون نفر و در کشور کره جنوبی ۲۷ میلیون نفر است.
با احتساب جمعیت و درنظر گرفتن ضریب نفوذ اینترنت در کره جنوبی که نزدیـک بـه ۴۲ درصد و در کشور ما ۲/۵ درصد است، حداقل فاصله دیجیتالی ما با آنها حدود ۳۰ برابـر میباشد. در چنین شرایطی، قطعاً مشخص میشود که بـرای رسـیدن بـه جامعـه مجـازی ایدهال هنوز راه طولانی در پیش داریم، و معلوم میشود که تغییر اساسی، بدون توجه به تاخیر بخشی از جهان بوجود خواهد آمـد و تـا دو دهـه دیگـر بـرای قـسمتهایی از جهـان توسعه یافته، عصر مجازی یا جامعه مجـازی قابـل لمـس خواهـد بـود. مـشکلات سـرراه رسیدن به تغییرات اساسی، عموماً انسانی هستند و اگر بدون توجه بـه ظرفیـت تغییـر در انسان این فناوریها به جلو برود، ممکن است خسارات ناشناختهای داشته باشد و بـشریت را تهدید کند و لذا با دقت و آگاهی از فضای موجود گام به جلو گذاشت.
- موج چهارم؛ عصر مجازی:
پیشبینی میشود که تا ۲۰ سال آینـده بـشر در “عـصر مجـازی” یـا در چهـارمین مقطـع اساسی تحول تاریخ خود که موج چهارم نیز نامیده مـیشـود، قـرار خواهـد گرفـت. مـوج هارم در حقیقت فرم توسعه یافته عصر اطلاعات و دانش اسـت کـه دیگـر مـشکل عمـده بشر در زمینه تامین معاش، تهیه ابزار و دسترسی به دانش و اطلاعات حل شـده اسـت و نیاز به تغییر و تحول بزرگتری در جامعه بوجود آمده است. با شروع موج چهـارم، بـشر در عصر مجازی بیشتر امور بشر بصورت غیر فیزیکی قابل انجام است، مثلاً برای خریـد از فروشگاهی دوردست و حتـی در کـشوری دیگـر نیـاز بـه حـضور فیزیکـی خریـدار و فروشنده در یک مکان ثابت نیست، برای آموختن دانش، نیاز به رفتن مدارس سـنتی و یـا دانشگاهایی مانند دانشگاههای فعلی نخواهد بود، یک استاد در آن واحد میتواند در منـزل دانشجو در دهها کشور و مکان دیگر آموزش مجـازی دهـد ایـن حـضور بقـدری طبیعـی خواهد بود که دانشجو حضور استاد را در منزلش درک میکند و احساس تخیلـی حقیقـی
در دانشجو بوجود میآید. پول فیزیکی وجود نخواهد داشت، دوربینهای مخـصوصی کـه به سیستم فتومتریک مجهز هستند، از روی قرنیه چشم افراد را شناسائی مـیکننـد و لـذا نیاز به داشتن کارت شناسائی و کـارت اعتبـاری نیـز نخواهـد بـود و بـصورت خودکـار بسیاری از مسائل روزمره امروزین بشر انجام میشود. بازرگانی مجازی رونـق زیـادی خواهد یافت و امکان عرضه کـالا در هـر زمـان و در هـر کجـا، در اولـین فرصـت ممکـن امکانپذیر خواهد شد. تولید انبوه محدود مـیشـود و تولیـد کالاهـای غیرفیزیکـی افـزایش چشمگیری خواهند یافت.
از جمله کالاهای غیر فیزیکی فروش اطلاعات، موسیقی و فیلم هستند که هم اکنـون بخـش بزرگی از درآمد دولت آمریکا از همین کالاهای غیر فیزیکی میباشـد. در عـصر مجـازی، تمام اموری که این روزها با پیشوند ) (eمطرح میشوند دارای پیشوند مجـازی )(Cyber
خواهند شد. مثلاًبانکداری مجازی جایگزین بانکداری الکترونیکی، پـول مجـازی جـایگزین پـول الکترونیکـی، بازرگـانی مجـازی جـایگزین بازرگـانی الکترونیکـی، آمـوزش مجـازی ـ ـ ـ ـ ـ
جایگزین آموزش الکترونیکی و نهایتاً دولت مجـازی جـایگزین دولـت الکترونیکـی کـه در موج سوم مطرح شدهاند، خواهد شد. هزاران شغل جدید مجازی جایگزین شغلهای سـنتی و الکترونیکی امروزه خواهند شد و تعداد مشاغل مورد نیاز بیـشتر از جمعیـت روی کـره زمین خواهد شد. نتیجه ابتدایی این تحول آن است که فردگرائـی و دیکتـاتوری از جوامـع حذف و کـار گروهـی و تفکـر جمعـی کـه از طریـق رسـانهای ماننـد وب سـازماندهی خواهدشد، جایگزین میشود. دانش محوری، اساس اداره جوامـع مجـازی خواهـد شـد. و آموزش در طول عمر(life time learning)به عنوان اولین نیاز اولیه بشر مطرح خواهد شد و تقریباً تمام امـور اداره جوامع امروزی تغییر خواهد کرد , و در اینجا تاثیر ابزار های اپن سورس و سیستم عامل گنولینوکس چشمگیر است . جهان جدیدی جایگزین جهان فعلی میشـود کـه در آن امکان انجام عدالت و داشتن رفاه بیشتر برای همه فراهم میباشد. در عصر مجازی، تغییرات اساسی در رفتار بشر بوجو خواهد آمد و بعـضی از صـفتهای بد مانند دروغگویی، کلاه برداری،قتل و غارت و تجاوز به حقـوق دیگـران و امثـال آن بـه دلیل علنی بودن همه امور بشر قابل رویت و پیگیری خواهد بود. مردم در جهان مجـازی، فرصت شناخت بهتری از جهان و فلسفه وجودی انسان خواهند داشت و بـه نحـو بهتـری تربیت خواهند شد و چون از نظر تئوری در عصر مجازی مشکلات معیشتی و تهیه ابـزار کار و دانش و اطلاعات وجود ندارد، توجه به مسائل معنوی و مذهب افزایش خواهد یافت. یکی از مشکلات موجود برای رسیدن به عصر مجازی، مشکل روانـی بـشر اسـت کـه در مقابل تغییر، عموماً واکنش منفی نشان میدهد. این واکنش، همین حالا هم مـشکلاتی را در جهان بوجود آورده است و مربوط به یک کشور خاص هم نیست. مثلاً در کشور امریکـا، فناوری بسیار جلوتر از سواد عمـومی جامعـه بـه جلـو مـیرود، یعنـی مـردم آمریکـا بـا وجودی که ابزارهای مناسبی در اختیار دارند، از آنها استفاده مناسب نمیکنند. مشخص میشود که آموزش و ایجاد فرهنگ یکی از مسائل مهـم در توسـعه فنـاوری اطلاعات میباشد که باید مشکلات مرتبط با آن شناخته و حل شود. مشکل بعدی حتی در کشورهای توسعه یافته، مربوط به افراد سالخورده و مـسوولین سـابقهدار کـه تجربیـات سنتی را با خود دارند و تسلیم فناوریهای نوین نمیشوند و در مقابل تغییر میایـستند و مراحل توسعه را با تاخیر مواجه میسازند، میباشد. در جوامع سنتی و عقب افتـاده، ایـن وضع به مراتب بدتر است و عدم اطلاع حاکمان دولتها از مزایای این پدیدهها سبب تـاخیر در توسعه دانش و رشد اقتصادی در آن جوامع میشود. از اینگونـه اشـکالات و مـسایل، در طول تاریخ بشر فراوان دیده شـده و ایـن مـشکلات ادامـه هـم خواهـد داشـت. وظیفـه دانشمندان و محققـین اسـت کـه اینگونـه مـسایل را در جامعـه مطـرح و در حـد تـوان از
مسئولین بخواهند تا استفاده از آنها را در جامعه عملی سازند. برای کشوری مانند ایران که هنوز در وسطهای موج دوم قـرار دارد و مـوج سـوم را هـم جذب و درک نکرده است، اطلاع از وضـعیت جهـان در عـصر مجـازی بـسیار بـا اهمیـت میباشد.
مطالب مرتبط
