شاید برایتان جالب باشد که بدانید Free Software (نرم افزار آزاد) را می‌توان خرید! به این معنا که نرم‌افزار آزاد الزاما مجانی نیست و ممکن است با قیمتی بالا نیز همراه باشد! پس چرا به آن می‌گویند Free ؟ پس Freeware چیست؟ یعنی Freeware به معنای Free Software نیست؟

متون موجود در اینترنت از هر دو اصطلاح به دفعات بسیاری استفاده می‌کنند، و در اکثر اوقات آن‌ها را به اشتباه به جای یکدیگر به کار می‌برند. این مقاله برای آن است که گرد را از حقیقت معنای این دو پاک کرده و شما را در هر دو مورد روشن سازد.

اول و مقدم‌تر از هر چیز، این است که Freeware به معنای Free Software نیست!

Freeware چیست؟

Freeware به نرم‌افزارهایی گفته می‌شود که مجانی هستند. بدین معنا که شما نیازی به صرف پول در قبال استفاده از آن‌ها ندارید. اصولا Freeware نیازی به پرداخت و هزینه برای License ندارد. امروزه میلیون‌ها نرم‌افزار وجود دارند که شما می‌توانید آن‌ها را به صورت مجانی دانلود و استفاده کنید. تمام این نرم‌افزارها Freeware نام دارند.

پس کد منبع چه می‌شود؟

Freeware ها معمولا با مجوز‌هایی ارائه می‌شوند که دسترسی کاربر به کد منبع را محدود می‌کنند؛ یعنی کاربر نمی‌تواند در نرم‌افزار تغییری ایجاد کند یا به عبارت دیگر نمی‌تواند کد منبع را ببیند، تغییر دهد یا مطالعه کند.

شاید تا به حال با دو نسخه متفاوت از یک نرم‌افزار مواجه شده باشید، یک نسخه pro و یک نسخه free. نسخه free معمولا دارای ویژگی‌های محدودی نسبت به نسخه pro (و پولی) می‌باشد؛ اما شما می‌توانید نسخه free را دانلود کرده و از آن برای همیشه و بدون هیچ هزینه‌ای استفاده کنید. این گونه نرم‌افزارها نیز در طبقه Freeware قرار می‌گیرند. نرم‌افزارهایی که می‌توان از آن‌ها در ۲۰ دفعه اول به صورت مجانی استفاده کرد نیز در این طبقه قرار می‌گیرند، و همچنین نرم‌افزارهایی که مجانی بوده اما تبلیغات را در خود نشان می‌دهند در زمره Freeware ها به شمار می‌روند.

طبق ویکی‌پدیا «مجوز نرم‌افزار ممکن است محدودیت‌های دیگری نیز از قبیل نوع استفاده که شامل استفاده شخصی، خصوصی، انفرادی، بی‌منفعت مالی، غیر تجاری، آکادمیک، آموزشی، استفاده‌ در زمینه‌های بشردوستانه، غیر نظامی، استفاده به وسیله قدرت‌های همگانی و غیره می‌شود را تحمیل کند.»

چند نمونه از Freeware ها

موسسات تجاری نیز نظیر Microsoft تعدادی Freeware را منتشر کرده‌اند که از میان آن‌ها می‌توان به MS Visual Basic Express Edition، Microsoft Accounting Express 2009 و Sync Toy اشاره کرد. AVG Antivirus ، Skype و بسیاری نرم‌افزارهای دیگر نیز وجود دارند که در دسته Freeware ها قرار می‌گیرند.

حال با قهرمان اصلی آشنا شوید…

نرم‌افزار آزاد؛ به چه معناست؟

نرم‌افزار آزاد (Free Software)، اصطلاحی است که به وسیله بنیاد نرم‌افزارهای آزاد (Free Software Foundation) تعریف و استفاده می‌شود. نرم‌افزار آزاد به این معناست که کاربران می‌توانند آن را آزادانه اجرا، کپی، توزیع، مطالعه و تغییر دهند (و نسخه تغییر داده خودشان را منتشر کنند، م.).

پس قیمت چه می‌شود؟

نرم‌افزار آزاد ممکن است مجانی یا پولی باشد، که به توسعه دهنده آن بستگی دارد. با این وجود، صرف نظر از اینکه شما چگونه یک نرم‌افزار آزاد را تهیه کرده‌اید (خریده‌اید یا به صورت مجانی بدست آورده‌اید)؛ به همراه آن همیشه آزادی در کپی، تغییر و توزیعش را خواهید داشت. بنیاد نرم‌افزار‌های آزاد (FSF) این مسئله را با دقت بیشتری شرح می‌دهد: «چیزی که در مورد نرم افزار آزاد مهم است آزادی ارائه شده به همراه آن است، نه قیمت آن.» برای فهم این مسئله، شما باید به آزادی به مثال «آزادی در بیان» نگاه کنید، نه «مجانی بودن».

کد منبع (و آزادی همراه آن)

برای اینکه یک نرم‌افزار،‌ عنوان نرم‌افزار آزاد را داشته باشد، کد منبع آن باید در دسترس باشد. طبق تعریف FSF، کاربر ۴ آزادی را با نرم‌افزار آزاد دریافت می‌کند (اطلاعات بیشتر):

۰. آزادی در اجرای برنامه به هر مقصود و منظوری

۱. آزادی در مطالعه شیوه عملکرد برنامه،‌ و تغییر آن به منظور دریافت عملکرد مورد نیاز

۲. آزادی توزیع عمومی نرم‌افزار توسط کاربر

۳. آزادی توزیع عمومی نسخه‌های دستکاری شده نرم‌افزار توسط کاربر (دسترسی به کد منبع، پیش‌شرطی برای این مهم است).

FSF در تعاریف نرم‌افزار آزاد، صراحتا بیان می‌کند که برای دستیابی به آزادی‌های ذکر شده، کاربر باید به کد منبع نرم‌افزار دسترسی داشته باشد. پس دسترسی به کد منبع برنامه شرطی ضروری برای یک نرم‌افزار آزاد است. همچنین منظور FSF از کد منبع برنامه، کد منبع واضح و حقیقی آن است، نه یک کد منبع مبهم و گیج کننده.

نرم‌افزار آزاد تجاری

نرم‌افزار آزاد می‌تواند تجاری باشد. به عبارت دیگر،‌ یک برنامه باید برای استفاده‌های تجاری، توسعه‌های تجاری، و توزیع تجاری در دسترس باشد. ممکن است شما در شرایطی قرار گیرید که مجبور به پرداخت پول در ازای بدست آوردن نرم‌افزار آزاد شوید. اما صرف نظر از اینکه چگونه به نرم‌افزار آزاد دسترسی پیدا کرده‌اید، همیشه این آزادی را خواهید داشت که کپی‌های خود را منتشر و آن را تغییر دهید. امروزه توسعه تجاری نرم‌افزار‌های آزاد تمرینی معمول است.

نمونه‌هایی از نرم‌افزارهای آزاد

تمامی محصولات Mozilla، شامل Firefox، Thunderbird و … و تمامی نرم‌افزارهای منتشر شده تحت مجوز عمومی GPL در دسته نرم‌افزارهای آزاد قرار می‌گیرند.

حال شما فهمیدید که تمامی نرم‌افزارهای آزاد مجانی نیستند و نرم‌افزار آزاد به معنای Freeware نیست! آن‌ها را به جای یکدیگر به کار نبرید!

برگرفته از unixmen