سلام
دو روز گذشته، پنجشنبه و جمعه ۱۷ و ۱۸ شهریور ۹۰، دومین کنفرانس تخصصی نرم افزار های آزاد و متن باز بود. در این دو روز حدود ۲۰ مقاله ارائه شدند. با اینکه کمبودهایی در ارائه ها دیده می شد، با این حال این مراسم سطح قابل قبولی داشت. مهم ترین نکته این کنفرانس همت بچه های زنجان و مسئولین فهیم این استان بود که از همه آنها بسیار بسیار تشکر می کنم.
مدل های درآمدزایی نرم افزارهای آزاد
ارائه من در مورد مدل های تجاری و درآمدزایی نرم افزارهای آزاد بود. این ارائه به صورت کلی نحوه درآمدزادیی، تجارت و چرخه های فعال مرتبط با نرم‌افزارهای آزاد و متن باز را معرفی می کرد.
در ادامه پرزنت مربوط به این ارائه را مشاهده می فرمایید. مقاله مرتبط با این ارائه نیز در انتهای همین پست منتشر شده است.
• ممکن است به دلیل فیلتر بودن سایت slideshare.net اسلاید در دسترس شما نباشد.
• دانلود نسخه PDF ارائه Free Software / Open Source Business Models – 2.3 MB
همایش روز آزادی نرم‌افزار اصفهان
با نزدیک شدن به روز آزادی نرم‌افزار، مانند سال‌هالی گذشته اصفهان لاگ مراسمی را برگزار خواهد کرد. به نقل از سایت اصفهان لاگ:
هر ساله در سومین شنبه از ماه سپتامبر (شهریورماه) دوستداران و علاقه‌مندان به فلسفه نرم‌افزارهای آزاد در سرار جهان گرد هم می‌آيند تا «روز آزادی نرم‌افزار» را گرامی بدارند. امسال نیز همچون سال‌های گذشته اعضای «گروه کاربران لینوکس اصفهان» در همایشی این روز را گرامی داشته و پذیرای شما مهمانان ارجمند می‌باشد. هدف از این گردهمایی گسترش و ترویج نرم‌افزارهای آزاد/بازمتن می‌باشد.
برای شرکت در این همایش ثبتنام الزامی است. ثبت نام رایگان می‌باشد ولی از آنجا که به علت محدودیت تنها پذیرش تعداد معدودی از دوستان امکان‌پذیر است خواهشمندیم که هر چه سریع تر ثبتنام فرمایید.
زمان: پنج شنبه ۲۴ شهریور ماه ۱۳۹۰ ساعت ۱۴:۳۰
مکان: اصفهان – خیابان باغ گلدسته – سالن اجتماعات کتابخانه ی مرکزی شهرداری اصفهان
*خیلی دوست داشتم که برای اولین بار در این جشن باشم :(
مدل های درآمدزایی نرم افزارهای آزاد
مقدمه
با وجود اینکه امروزه نرم‌افزارهای آزاد بسیاری فراگیر شده اند، هنوز نحوه کسب درآمد این نرم‌افزارها برای بسیاری مبهم است. همیشه سؤالاتی مطرح می‌شود که پاسخ آنها مفهوم نیست. چطور با نوشتن یک نرم‌افزار آزاد می‌توان کسب درآمد کرد؟ آیا امکان کسب درآمد بعد از انتشار سورس نرم‌افزار وجود دارد؟ آیا می‌توان نرم افزاری را فروخت که سورس آن برای همگان در دسترس است؟
برای پاسخ به این سؤالات باید با دید وسیع‌تری به مقوله ایجاد، انتشار، توسعه و پشتیبانی نرم‌افزار نگاه کرد. کسب درآمد از طریق فروش لایسنس تنها یک روش کسب درآمد از نرم‌افزار می باشد. به طور کلی هزینه تولید، نگهداری و توسعه نرم‌افزارهای آزاد به مراتب کمتر از نرم‌افزارهای اختصاصی می باشد. توضیح بیشتر در این رابطه خود نیاز به مقاله‌ای جامع و کامل دارد.
یکی از مهمترین دلایل شکل‌گیری نرم افزارهای اختصاصی (Proprietary software) بحث کسب درآمد از آنها بوده است. متأسفانه بسیاری بر این باورند که در دسترسی قرار دادن کد منبع مانع از ایجاد رقابت بین شرکت های نرم افزاری می شود و با این استدلال به این نتیجه می‌رسند که نرم افزارهای آزاد قابلیت درآمدزایی و رقابت تجاری با نرم افزارهای اختصاصی را ندارند. این درحالیست که شرکت های فعال در زمینه نرم‌افزارهای آزاد به مدل های تجاری موفقی دست پیدا کرده اند.
این مقاله به تفصیل مدل های درآمدزایی نرم افزارهای آزاد را بررسی خواهد کرد.
مدل های تجاری نرم افزارهای آزاد
غالباً مهمترین هدف از انجام یک کار، کسب درآمد از آن می باشد. با توجه به در دسترس بودن کد منبع نرم‌افزارهای آزاد، نحوه کسب درآمد از آن همیشه بحث برانگیز بود است. درحال حاضر مدل های تجاری مختلفی به منظور درآمدزایی نرم‌افزارهای آزاد پیش‌بینی شده است.
با درنظرگرفتن نحوه تولید نرم‌افزار آزاد، مدل های تجاری مختلفی برای آن طرح ریزی شده است. این مدل‌ها رویکردی اجباری ویا اختیاری دارند. به عنوان مثال donation یک مدل اختیاری بوده و خرید لایسنس نسخه های تجاری گنو/لینوکس مانند Red Hat Enterprise اجباری می باشد.
دو لایسنس بودن (Dual Licensing)
در این مدل تجاری، سورس نرم‌افزار به صورت یکسان تحت دو لایسنس منتشر می‌شود که یکی از این لایسنس ها GPL است. دلیل استفاده از این مدل را می‌توان به کار بردن نرم‌افزارها و کدهای نرم افزاری آزاد برای ایجاد و توسعه آن دانست. در نتیجه هزینه تولید نرم‌افزار به مراتب کمتر می شود. کاهش هزینه‌ها باعث استفاده بیشتر از نرم افزارهای آزاد شده و حمایت از این‌گونه نرم‌افزارها را افزایش می دهد.
نکته مثبت این مدل محفوظ ماندن سورس اصلی برنامه تحت لایسنس شرکت سازنده می باشد. با این حال نکته منفی این مدل، اجبار مشارکت کنندگان برای قبول هر دو لایسنس است که منجر به کاهش تعداد مشارکت کنندگان شده و بیشتر مشارکت ها را به رفع ایراد (Bug fixes) و تغییرات جزیی محدود می کند.
به عنوان مثال شرکتی قصد تولید برنامه به منظور مدیریت پایگاه داده MySQL دارد. با توجه به لایسنس MySQL که GPL می باشد، این شرکت نیز باید نرم‌افزار خود را تحت این لایسنس منتشر نماید. در صورتی که این شرکت قصد محفوظ نگه داشتن سورس برنامه خود را داشته باشد، نیاز به استفاده از یک لایسنس اختصاصی در کنار لایسنس GPL دارد.
قیمت گذاری های مختلف
در این مدل یک نرم‌افزار با امکانات یکسان تحت لایسنس GPL با قیمت های مختلف ارائه می شود. به عنوان مثال برای کاربری خانگی ویا دانشگاهی به صورت رایگان عرضه می‌شود ولی برای استفاده تجاری از محصول آن را به فروش می رسانند. در این مدل هم تعداد کاربران افزایش پیدا می کند، هم فروش لایسنس تجاری باعث درآمد می‌شود و هم مشارکت کنندگان بیشتری برای توسعه نرم‌افزار جذب می شوند.
نسخه های مختلف
در این مدل یک نسخه رایگان که معمولاً توسط جامعه کاربری توسعه پیدا می‌کند ارائه شده و در کنار آن، نسخه‌ای تجاری تحت عنوان Enterprise فروخته می شود. نسخه رایگان که توسط جامعه کاربری توسعه پیدا می‌کند معمولاً تعداد کاربران بیشتری نسبت به نسخه تجاری دارد. تفاوت این دو نسخه در نحوه توسعه، ارائه و پشتیبانی نرم‌افزار می باشد. گاهی ممکن است که یک نرم‌افزار بیش از یک نسخه تجاری داشته باشد.
فروش افزونه (plugin)
بعضی از نرم افزارهای آزاد، جدا از هسته نرم‌افزار و بسته پایه آن، افزونه هایی را برای توسعه امکانات به فروش می رسانند. این مدل نسبت به مدل «نسخه های مختلف» برای فروشنده نرم‌افزار مقرون به صرفه‌تر است. زیرا مدل «نسخه های مختلف» کاربر را محدود به چند انتخاب می کند. از طرفی نگهداری چند نسخه برای توسعه‌دهنده دشوارتر است. همچنین توسعه دادن افزونه های مختلف و تولید افزونه های بیشتر با توجه به نیازهای کاربران، نسبت به توسعه نسخه های مختلف آسان‌تر است.
پشتیبانی
برخی از شرکت ها و افراد حقیقی هزینه ای را برای پشتیبانی فعال ویا بلند مدت از نرم‌افزارهای آزاد خود و یا سایر نرم افزارهای آزاد دریافت می کنند. منظور از پشتیبانی، نصب، نگهداری، توسعه، آموزش و… نرم‌افزار آزاد می باشد. این مدل کاربرد فراوانی بخصوص برای اشخاص حقیقی توسعه‌دهنده نرم‌افزار های آزاد دارد. از طرفی هزینه پشتیبانی از نرم افزارهای آزاد غالباً کمتر از پشتیبانی نرم افزارهای تجاری است. همچنین شرکت کارفرما گزینه های حقیقی و حقوقی زیادی برای انتخاب جهت پشتیبانی نرم‌افزار مورد نظر خود دارد و محدود به انتخاب توسعه‌دهنده اصلی نیست.
سفارشی سازی، تحقیق و توسعه (R&D)
شرکت هایی به منظور سفارشی سازی و توسعه نرم‌افزارهای آزاد وجود دارند. هدف این شرکت ها ساخت یک نرم‌افزار ویا سفارشی سازی یک بسته نرم افزاری آزاد با توجه به نیازهای مشتری می باشد. در نهایت نرم‌افزار ساخته شده توسط این‌گونه شرکت به صورت آزاد منتشر می شود. یک نمونه عالی از این نوع توسعه، نرم‌افزار اکلیپس (Eclipse) می باشد. این نرم‌افزار ابتدا توسط شرکت آی بی ام (IBM) ساخته شد و بعدها مدیریت و توسعه آن بر عهده Eclipse Foundation قرار گرفت. با توجه به امکانات و مشخصات اکلیپس، بسیاری از شرکت ها این نرم‌افزار را به عنوان زیرساخت نرم‌افزار خود در نظر گرفته اند. این کار هزینه توسعه زیرساخت را برای این شرکت ها بسیار پایین آورده است. در نتیجه بسیاری از شرکت ها، دانشگاه‌ها به توسعه آن کمک می کنند. نحوه همیاری آنها به صورت‌های مختلفی از مدلهای ذکر شده این مقاله می باشد. بر اساس آخرین گزارش‌ها ۲۵٪ توسعه دهندگان سورس کد از شرکت IBM به همراه پرداخت ۲۲٪ هزینه‌های مربوط به توسعه می باشند. همچنین شرکت‌های بزرگی از جمله اوراکل، بورلند بین ۱٪ تا ۷٪ هزینه‌ها مربوط به توسعه و نگهداری اکلیپس را بر عهده گرفته اند.
نمونه مشابه دیگری از این مدل توسعه هسته لینوکس می باشد.
مستندات و کالاهای مرتبط با نرم‌افزار آزاد
فروش مستنداتی مانند کتاب و کالاهای مرتبط مانند تی شرت مدل تجاری فعالی در حوزه نرم افزارهای آزاد است.
آموزش و برگزاری همایش
کسب درآمد توسط برگزاری همایش ها و از طریق فروش بلیت ورودی و اقلام مرتبط آنها نیز برای نرم افزارهای آزاد بسیار سودمند بوده است.
پرداخت هزینه توسعه
در این مدل برنامه نویس یا شرکت توسعه‌دهنده نرم‌افزار آزاد هزینه ای را برای افزودن امکانات (معمولاً از جامعه کاربری) درخواست می کند. البته این مدل بیشتر برای توسعه دهندگان حقیقی کاربرد دارد. توسعه‌دهنده می‌تواند در تعامل با کاربران نرم‌افزار خود، هزینه ای را بابت افزودن امکانی به نرم‌افزار درخواست کند. از طرفی کاربر نرم‌افزار نیز می‌تواند با پرداخت هزینه ای امکان یا امکانات مورد نظر خود را از توسعه‌دهنده درخواست کند. معمولاً انجمن گفتگوی نرم‌افزار آزاد مورد نظر محلی را برای این نوع مدل در نظر می گیرد.
مدل تجاری Partnership
این مدل شامل عقد قراردادهایی بین توسعه دهندگان نرم‌افزارهای آزاد و سایر شرکت های می باشد. مانند عقد قرارداد شرکت گوگل با شرکت موزیلا جهت پیش‌فرض بودن موتور جستجو گوگل در مرورگر فایرفاکس. مبلغ این قرارداد در سال ۲۰۰۶ ۷۲میلیون دلار بوده است.
Donation
در این مدل جامعه کاربری و یا شرکت های تجاری به منظور حمایت از نرم‌افزارهای آزاد و توسعه دهندگان این نرم افزارها، هزینه ای را به عنوان donation (کمک مالی) به توسعه‌دهنده اهدا می کنند. این مدل در بسیار از کشورها مرسوم می‌باشد.
تبلیغات
کسب مستقیم درآمد از طریق تبلیغات یکی دیگر از مدل های تجاری در این حوزه می‌باشد. البته بسیاری از توسعه دهندگان نرم افزارهای آزاد این مدل را در این حوزه ناموفق و یک مدل شکست‌خورده می دانند.
نیازسنجی و امکان سنجی
تمامی مدل های ذکر شده در این مقاله در بسیاری از کشورها در حال اجرا می باشند. با این حال اجرای این مدل ها در داخل کشور دارای مشکلاتی می باشد. علاوه بر این مدل های تجاری نرم افزارهای اختصاصی تیز دارای محدودیت‌هایی در اجرا می‌باشند. در ادامه به بعضی از این مشکلات اشاره شده است.
نبود و یا عدم اجرای قوانین
مهمترین مشکل توسعه نرم‌افزارهای آزاد ویا اختصاصی در داخل کشور نبود ویا عدم اجرای قوانین است. عدم وجود و یا اجرا نشدن قوانین مربوط به Copyright در داخل ایران رقابت را از بین برده است. چه رقابت نرم افزارهای اختصاصی با یکدیگر و چه رقابت آنها با نرم افزاری های آزاد. همه روزه ما شاهد فروش بسته های نرم‌افزاری با عناوین گوناگون با قیمت بسیار نازل در داخل کشور هستیم. به عنوان مثال مجموعه بسته های King که چندین هزار نرم‌افزار اختصاصی و آزاد را در خود جای داده‌اند با قیمتی حدود ۲۰,۰۰۰ تومان به فروش می‌روند. در حالی که هزینه فروش همین بسته ها در خارج از کشور بیش از چند صد هزار دلار است. البته هیچکدام از این نرم‌افزار ها دارای پشتیبانی در داخل کشور نمی باشند لازم است. با وجود این موضوع را نمی توان دلیلی برای عدم اجرای Copyright به شمار آورد.
تحریم
همانند سایر صنایع، صنعت نرم افزاری نیز زیان های فراوانی از تحریم دیده است. عدم پشتیبانی از کاربرانی ایرانی باعث محدودیت‌ها بسیاری شده است. به عنوان مثال بسیاری از سایت‌های حامی نرم افزارهای آزاد از جمله Google، Source Forge، IBM و… محدودیت‌هایی را برای کاربران ایرانی اعمال می کنند. از طرفی انتقال وجه برای خرید ویا فروش نرم‌افزار به صورت بین‌المللی برای کاربران و توسعه دهندگان ایرانی وجود ندارد.
فیلترینگ
فیلتر شدن سایت‌های مرتبط با نرم افزارهای آزاد باعث محدود شدن دسترسی کاربران ایرانی به این سایت‌ها شده است. از طرفی فیلتر شدن سایت‌های داخلی نرم افزارهای آزاد از جمله سایت توزیع پارسیکس منجر به صدمه دیدن انگیزه کاربران و توسعه دهندگان داخلی شده است.
نبود زیرساخت های کافی
توسعه نرم‌افزار نیاز به زیرساخت های بسیاری دارد. از جمله:
نبود و یا عدم اجرای قوانین
تحریم
فیلترنیگ
نبود مستندات کافی به زبان فارسی
کمبود پهنای باند و سرعت لازم برای دسترسی به اینترنت
کمبود دیتاسنتر های داخلی
مشکلات مربوط به کارهای گروهی و تیمی
شرکت های سرمایه گذار
وجود و کامل شدن هر کدام از موارد فوق گام بسیار مهمی برای توسعه افزار می باشد.
نتیجه گیری
باتوجه به مدل های درآمدزایی مطرح شده، می‌توان به این نتیجه رسید که نرم‌افزارهای آزاد قابلیت رقابت تجاری با نرم‌افزارهای اختصاصی را دارند. رفع مشکلات در داخل کشور نیز می‌تواند باعث ایجاد رقابت و نیز افزایش رونق صنعت نرم‌افزار شود.
امیدوارم که در سال‌های بعد هم همایش زنجان برگزار شود و صد ا& ادامه مطلب
