دنیای نرمافزارهای آزاد و بازمتن پر است از انواع لایسنسهای متنوع برای کاربردهای مختلف و ارائه سطوح متفاوتی از حفاظت حقوق. گرچه (خوشبختانه) GPL پرکاربردترین و پرطرفدارترین مجوز حال حاضر محسوب میشود ولی بعید است هیچ نامی از Creative Commons نشنیده باشید. بسیاری از وبسایتهای فارسی زبان نیز برای ارائه مطالب و مستندات خود از این مجوز بهره میبرند. این مجوز در حقیقت عبارت «تمامی حقوق محفوظ است» را به «برخی حقوق محفوظ است» تغییر میدهد. ویژگی خاص این مجموعه این است که صاحب اثر میتواند به انتخاب خود حدود متفاوتی از آزادی و محدودیت را برای اثر خود انتخاب کند.
و اما پس از دو سال کار و تغییر و توسعه بر روی نسل چهارم این سری مجوزها نتیجه نهایی برای استفاده عموم ارائه شده که در ادامه به مرور تغییرات آن خواهیم پرداخت.
در این نسخه توجه ویژهای به کاربرپسندی و امکان انتقال به زبانهای دیگر شده تا انتقال مفهوم دقیق در طول ترجمه با مشکل برخورد نکند.
جهانیتر شدن
CC در طول شش سال گذشته به کمک هزاران داوطلب مجوز خود را در ۶۰ زبان گوناگون ارائه کرده (که به پورت کردن معروف است) که به لطف واژگان و جملهبندیهای قابل انتقالتر در نسخه ۴ این فرآیند تسریع خواهد شد و در عین حال بهبود خواهد یافت. همچنین امکان استفاده مطمئنتر بدون پورت کردن نیز بخاطر فهم سادهتر مجوز فراهم است.
حقوق خارج از محدوده کپیرایت
حقوق خارج از کپیرایت که ممکن است برای مالک برخی آثار تعریف شده باشد (مانند حقوق sui generis database) میتواند باعث گیج شدن کاربرانی که میخواهند از اثر استفاده کنند باشد. در نسخه چهارم این نقص برطرف شده و مجموعه CC این حقوق را در نظر میگیرد مگر اینکه خود مالک اثر آنها را از مجوز مورد نظر خود کنار بگذارد.
نسبت دادن اثر بصورت همه فهم
نسخه چهارم تغییرات اندکی نیز در ملزومات نسبت دادن اثر (attribution) داشته. مجوزهای CC به دارنده مجوز به صراحت این اجازه را میدهند که ملزومات attribute را از طریق ایجاد یک لینک به صفحهای جداگانه که اطلاعات نسبت دادن را شرح داده باشد رعایت کنند. این روش از قبل هم مرسوم بوده و نسخههای قبلی نیز به همین شیوه استفاده شدهاند. در نسخه ۴.۰ بطور رسمی به آن پرداخته شده و هرگونه ابهام را در این مورد برطرف کرده است.
امکان ناشناسی بیشتر، زمانی که بخواهید
در نسخه سوم مادهای وجود داشت که مطابق آن صاحب اثر میتوانست از استفاده کننده بخواهد که نام او را در اثر تغییر یافته ذکر نکند. در نسخه چهارم این ماده گسترش یافته و نه تنها در مورد آثار تغییر یافته، بلکه در کپی (و یا ایجاد) دقیق و کلمه به کلمه اثر نیز میتواند صدق کند.
مهلت ۳۰ روزه برای تصحیح نقض مجوز
کلیه مجوزهای CC زمانی که شرایط آنها توسط استفاده کننده زیر پا گذاشته شود از بین خواهند رفت و به مجوز شخص خاطی خاتمه داده میشود. اما در نسخه ۴.۰ این امکان برای دارنده مجوز وجود دارد که حداکثر پس از سی روز از کشف نقض مجوز نسبت به تصحیح آن اقدام کند و همچنان حقوق مجوز برای او باقی بماند.
افزایش خوانایی
نسخه ۴.۰ مجوزهای CC دارای خوانایی و مختصرگویی بیشتری نسبت به نسخههای قبل هستند و مفهوم را به سرعت و سادگی انتقال میدهند. ساختار ساده شده مجوز و استفاده از زبان خالص و بدون آرایه در هرجا که ممکن بوده احتمال اینکه مالک اثر و استفاده کننده از آن به خوبی حقوق و تعهدات خود را متوجه شوند بیشتر میکند که به نوبه خود قدرت اجرایی لایسنس را افزایش میدهد.
شفافیت در مورد اقتباس
مجوزهای BY و BY-NC 4.0 شفافیت بیشتری در مورد شیوه مجوزگذاری اثر اقتباس یافته دارند. در این نسخه این اختیار به استفاده کننده داده میشود که اثر اقتباس یافتهی خود را تحت هرمجوزی منتشر کند البته تا زمانی که مجوز جدید، استفادهکنندگان آن را از تغییر و استفاده از مجوز اثر اصلی منع نکند. گرچه در نسخه ۳.۰ هم همین وضعیت برداشت میشد ولی در نسخه ۴.۰ بطور واضح به آن پرداخته شده و تعهدات remixerها را مشخص میکند.
برای مطالعه متن اعلامیه اصلی میتوانید به این لینک مراجعه کنید؛ و یا برای استفاده از نسخه چهارم این سری لایسنس به سایت اصلی مجوزهای کریتیو کامانز بروید.
به نظر شما مجوزهای CC میتوانند آزادی و شفافیت لازم برای مستندات و آثار را تامین کنند؟
1 دیدگاه برای این نوشته:
- حسین:
۱۰ آذر ۱۳۹۲
یه چیزی فراتر از عالی دست گلتون درد نکنه.