چرا گنو/لینوکس؟ ۱۵ دلیل قانع کننده
![\"1](\"http://tabrix.org/lug/wp-content/uploads/2012/12/1.jpg\" "\\"چرا")
اگر به این نتیجه رسیدید که ویندوز سیستم‌عامل مناسبی برای رفع نیازهای‌تان نیست، باید به دنبال یک جایگزین برای آن باشید. انتخاب‌های فراوانی وجود ندارد. شاید بهترین انتخاب‌های ما از میان سایر سیستم‌عامل‌ها بتواند تنها به مک و گنو/لینوکس منتهی شود. مک به علت سیاست‌های انحصارطلبانه‌ی شرکت اپل محصور به سخت‌افزارهای اختصاصی همان شرکت است و به سختی روی سایر سخت‌افزارها نصب می‌شود و در صورت نصب نیز کارکرد کامل و مناسبی ندارد. سیستم‌عامل گنو/لینوکس یکی از بزرگترین پروژه‌های تاریخ رایانه است که تاریخچه بسیار جالبی دارد. سیستم‌عاملی که هسته‌ی مونولیتیک آن توسط یک دانشجوی فنلاندی تنها جهت سرگرمی ایجاد شد اما بعدها به علت انتخاب مجوز انتشار GPL مسیر پیشرفت را جهشی پیمود و اکنون در ۲۲ سالگی‌اش در زندگی اکثر انسان‌ها نفوذ کردهاست. این روزها بسیاری از وسایلی که پسوند «هوشمند» را به دنبال خود می‌کشند از لینوکس به عنوان قلب سیستم‌عامل خود استفاده می‌کنند. از وسایل نقلیه‌ی مختلف مثل ماشین و موتورسیکلت گرفته تا وسایل خانگی مثل یخچال، تلویزیون و… و البته گوشی‌های موبایل و تبلت‌ها نیز جای خود را دارند.
اما این همه موفقیت از کجا سر چشمه می‌گیرد؟ آیا در زمینه‌ی دسکتاپ هم می‌توان روی گنو/لینوکس حساب باز کرد؟
احتمال نفوذ به رایانه‌ی گنو/لینوکسی کم است
مسلما لینوکس یکی از امن‌ترین سیستم‌عامل‌های دنیاست. دلیل به وجود آمدن این ویژگی فلسفه‌ای است که پشت سیستم‌عامل گنو/لینوکس و نرمافزارهای آزاد وجود دارد. طبق لایسنیس GPL که مجوز انتشار لینوکس است شما می‌توانید کدهای یک برنامه را آزادانه دریافت کنید، آنها را آزادانه ببینید، آزادانه ویرایش کنید و در نهایت آزادانه اما تحت همان لایسنس منتشر کنید. این ویژگی باعث شده تا توسعه‌دهنگان هسته‌ی لینوکس به صدها هزار نفر برسند و همین امر پایداری سیستم‌عامل را بسیار بالا برده و حفره‌های امنیتی را بسیار کم کردهاست.
ویروس نگرفتن یک حقیقت است
شاید شما هم شنیده‌باشید که لینوکس ویروس نمی‌گیرد. خیلی‌ها این اتفاق را با کاربرد کم این سیستم‌عامل توجیه می‌کنند اما بهتر است بدانید که بیش از ۴۰۰ ابررایانه از ۵۰۰ ابررایانه‌ی برتر دنیا از لینوکس استفاده می‌کنند۱و همچنین بیش از ۷۰ درصد سرویس دهنده‌های (servers) جهان نیز این سیستم‌عامل را انتخاب کرده‌اند۲. البته به دلایل خاصی همچنان تعداد کاربران دسکتاپ از ۳ درصد تجاوز نکرده‌است. با این حساب مسلما سیستم‌عامل لینوکس به علت کاربران بسیار زیاد و مسئولیت‌های حیاتی در بخش ابر رایانه‌ها و سرورها پتانسیل بیشتری نسبت به ویندوز برای خرابکاری و نفوذ دارد اما در عمل مشاهده می‌کنیم که پایداری و امنیت بیشتری نسبت به ویندوز دارد. اما چرا لینوکس ویروس نمی‌گیرد؟
دلیل این امر وجود مجوزهای دسترسی است یعنی دید لینوکس به فایل‌ها متفاوت است. هر برنامه‌ی اجرایی مثل ویروس‌ها مراحل خاصی را برای اجرا شدن طی می‌کنند:
۱. سیستم‌عامل ابتدا نوع فایل را از نظر اجرایی بودن بررسی می‌کند.
۲. مجوزهای کاربر برای اجرا بررسی می‌شود.
۳.در صورت تایید دو مورد بالا فایل اجرا می‌شود و منابع سخت‌افزاری در اختیار فایل برنامه قرار می‌گیرد.
حال ببینیم این مراحل در دو سیستم‌عامل لینوکس و ویندوز چگونه طی می‌شوند.
۱.در ویندوز نوع فایل از پسوند آن شناخته می‌شود. یعنی اگر فایل پسوند exe , com یا bat داشته‌باشد مانند فایل اجرایی با آن رفتار می‌شود. اما در لینوکس نوع فایل‌ها از روی سرنام داخلی آنها شناخته می‌شوند که قابل تغییر توسط کاربر نیستند. در واقع داشتن یا نداشتن پسوند هیچ تغییری در رفتار لینوکس با آن فایل اجرایی ایجاد نمی‌کند، یک فایل اجرایی در لینوکس حتما اجرایی است حتی اگر پسوند آن jpg باشد.
۲. در حالت پیش‌فرض همه‌ی فایل‌ها برای همه‌ی کاربران در ویندوز مجوز اجرا دارند. البته در صورتی که از سیستم‌فایل Ntfs استفاده کنید وگرنه اصلا مجوزی برای بررسی وجود نخواهد داشت و همه آزادند هر کاری انجام دهند.
در لینوکس مجوز اجرا برای کاربران از مهمترین بخش‌های یک فایل است. یعنی یک فایل اگر اجرایی شناخته شود برای اجرا باید مجوز اجرا شدن داشته باشد. در حالت پیش‌فرض مجوز اجرا فقط برای کاربر ایجاد کننده‌ی فایل و در شرایط خاص داده می‌شود این مجوز هم در صورت کپی شدن فایل از بین می‌رود. یعنی اگر شما فایل اجرایی را از اینترنت دانلود کنید یا این فایل به دلایلی اتوماتیک دانلود شود تا توسط شما به آن مجوز اجرا داده نشود منابع سیستم را در اختیار نمی‌گیرد.۳
هزینه‌ی پایین
باز هم به دلیل استفاده‌ی لینوکس از مجوز انتشار GPL هزینه‌ی نهایی سیستم‌عامل بسیار پایین می‌آید. زیرا اکثر کدهای آن به صورت داوطلبانه و از طرف مردم سراسر دنیا نوشته شده‌است.
جالب است بدانید که طبق آنالیزهای یکی از توسعه‌دهندگان دبیان (debian) که بزگترین توزیع لینوکس از نظر شمار برنامه است، تولید دوباره دبیان تقریبا ۱۹.۱ میلیارد دلار ( یعنی چیزی حدود ۲۴ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان) هزینه در بر دارد۴ و در محاسبه‌ای دیگری ارزش هسته‌ی لینوکس ۳ میلیارد دلار تخمین زده شده‌است.۵
انعطاف پذیری
حقیقتا می‌توان گنو را یه انقلاب برای صنعت نرم‌افزار به حساب آورد این مجوز انتشار -و بهتر از آن این فلسفه- برای برداشتن سد پیشرفت نرم‌افزارها به وجود آمد و حقیقتا موفق هم بود.
چهارمین ویژگی لینوکس یعنی انعطاف پذیری هم به لطف مجوز انتشار GPL و تفکر نرم‌افزار آزاد به وجود آمده. طبق این مجوز می‌توان کدهای این سیستم‌عامل را آزادانه ویرایش و آن را برای نیازهای خود آماده سازی کرد. این ویژگی باعث شده تا این سیستم‌عامل را روی دستگاه‌های مختلف ببینیم.
مثلا موتور سیکلت TTX02 محصول شرکت Mavizen نخستین موتورسیکلت مسابقه‌ای الکترونیک با رایانه‌ی داخلی است. این موتور سیکلت کاملا از طرق لینوکس هدایت می‌شود. یا دستگاه‌های شیردوشی شرکت DeLavel از سیستم‌عامل لینوکس برای مدیریت و کنترل از راه دور استفاده می‌کند. همچنین سرویس پست ایالات متحده بر سیستم مرتب سازی مراسلاتی متکی بوده که در قلب آن یک سیستم‌عامل لینوکسی می‌تپد.
ایزامو (Isamu) که در حوالی سال ۲۰۰۱ عرضه شد، به عنوان نخستین روبات انسان‌نمای مبتنی بر لینوکس شناخته می‌شود. اما از آن زمان تا‌کنون، لینوکس به بنیان معمول تمام انواع روبات‌ها تبدیل شده است. از جمله این روبات‌ها می‌توان به پلئو (Pleo) دایناسور اسباب‌بازی‌متحرک و بازوی روباتیک کاتانا (Katana Robotic Arm) که توسط نورونیکز (Neuronics) برای کاربردهای صنعتی ساخته شده است، اشاره کرد.
و در نهایت این سیستم‌عامل حتی در چراغ‌های راهنما هم حضور دارد. پیک ترافیک (Peek Traffic) مجموعه‌ای از چراغ‌های راهنمایی مبتنی بر لینوکس را تولید می‌کند که کنترل ترافیک را در مکان‌هایی نظیر آیوا، نیویورک و حتی بزرگراه ۱۰۱ در لس‌آنجلس بر عهده دارند.۶
اطلاع از کدهای سیستم‌عامل
یکی از ویژگی‌های نرمافزارهای اپن‌سورس این است که شما از تمام رمز و رازهای سیستم‌عامل خود خبر دارید. مثلا همین ویژگی باعث شناسایی برنامه‌ای به نام carrier IQ شد که اطلاعات زیادی از کاربران تلفن‌های همراه را ذخیره و به جای نا معلومی ارسال می‌کرد.۷
اما اگر از این ویژگی‌های اصلی و کلیدی بگذریم می‌توانیم کمی هم ویژگی‌های پیش پا افتاده تر را بررسی کنیم که در نسخه‌ی دسکتاپ بیشتر به چشم می‌آید.
صدها برنامه‌ی آماده بعد از نصب
اکثر نسخه‌های لینوکس به صورت پیش فرض با هزاران برنامه‌ی ریز و درشت دیگر نصب می‌شوند که نیاز شما را کاملاً برطرف می‌کنند. برای همین شما بعد از نصب هر توزیع دیگر لازم نیست یافتن و خرید مجموعه‌ای نرم‌افزاری به خود بدهید. برای یافتن همه چیز آماده‌ی استفاده است.
نصب با یک کلیک
حتی اگر بعد از نصب باز هم به برنامه‌ای نیاز داشتید جای نگرانی نیست حتی لازم نیست از پشت رایانه‌ی خود تکان بخورید.برنامه‌های نصاب یا مدیریت بسته‌هایی که در توزیع‌های مختلف لینوکس قرار دارند کار نصب و بروزرسانی را به سادگی برای کاربر انجام می‌دهند.
به روز رسانی سریع و متفاوت
در سیستم عامل لینوکس هنگامی که باگی کشف بشود چند روز بعد نسخه‌ی اصلاح شده‌ی آن آماده‌ی استفاده‌ی کاربران است. ضمن اینکه سیستم لینوکس طوری یکپارچه است که با استفاده از نرم افزار آپدیت، شما قدرت بروز رسانی اکثر برنامه ها را دارید . این در ویندوز تنها محدود به اشکالات سیستم عامل و برنامه های وابسته به آن ( مثل مدیا پلیر، اکسپلورر و… ) است. در لینوکس علاوه بر آپدیت های امنیتی ویژگی های جدیدی نیز ممکن است در یک بروزرسانی قرار گرفته باشد.
در لینوکس هیچ چیز بر شما پوشیده نیست. برنامه‌ی به روز رسانی، نام، توضیحات و حجم تمامی بسته‌های به‌روز شده را در اختیار شما می‌گذارد و شما می‌توانید ذره ذره فرآیند به روزرسانی را ببینید.
پیشرفت سریع
به لطف ریچارد استالمن و فلسفه‌ی نرمافزارهای آزاد هر روز اتفاق نویی در دنیای آزاد روی می‌دهد. به همین علت برنامه‌های اپن سورس هر روز در حال کامل شدن هستند. از طرفی تعدد برنامه نویسان لینوکسی سرعت این پیشرفت را بیشتر کردهاست.
نصب درایورها
در لینوکس برای نصب اکثر درایورها لازم نیست هیچ کاری انجام دهید. اگر از یک رایانه با قطعات معروف استفاده می‌کنید هسته‌ی لینوکس به صورت خودکار قطعات را شناسایی کرده و راه اندازی می‌کند.
مودم‌های وایرلس و کارت‌های گرافیک تنها قطعاتی هستند که ممکن است در بعضی رایانه‌ها احتیاج به راه‌انداز داشته باشند.
زیبایی و افکت‌های فوق‌العاده
در اینکه توزیع‌های گنو/لینوکس از سیستم‌عامل ماکروسافت بسیار زیباتر و مد‌رن‌تر است شک نکنید. به وسیله‌ی مدیر پنجره‌‌های compiz یا Kwin می‌توانید دهها افکت مختلف به دسکتاپ خود بدهید. همچنین زیبایی KDE و سادگی Gnome در دنیای لینوکس زبان‌زد است.
توزیع‌هایی برای هر سلیقه
امروزه هزاران توزیع متفاوت از سیستم‌عامل قدرتمند لینوکس وجود دارد. از این میان می‌توان به توزیع‌های اسلامی‌شده تا توزیع‌هایی مخصوص بازی و توزیع‌هایی مخصوص رشته‌های دانشگاهی مثل شیمی، فیزیک، ریاضی، برق و… که دهها برنامه‌ی کاربردی مخصوص رشته را در خود جمع‌آوری کرده‌اند، اشاره کرد.
کنترل جادویی توسط خط فرمان
بسیاری که به تازگی تصمیم گرفته‌اند از سیستم‌عامل لینوکس استفاده کنند از ترمینال (محیطی شبیه command prompt در ویندوز با قدرتی چند برابر آن) گریزانند، اما بهتر است بدانید ترمینال لینوکس برای خود دنیایی جدا دارد. شما می‌توانید با ترمینال هر کاری می‌خواهید انجام دهید و در حقیقت لینوکس در مشتتان است. فهمیدن دستورات ترمینال که اکثر مواقع با جستجو در اینترنت به دست می‌آید می‌تواند برای مدت‌ها شما را سرگرم کند. بد نیست بدانید که استفاده از لینوکس برای شبکه به منظور بالا بردن امنیت کاملا از ترمینال و خط فرمان صورت می‌گیرد.
دانلود رایگان
هر نسخه‌ی جدیدی از اکثر توزیع‌های لینوکس را می‌توانید به راحتی و رایگان از پایگاه اینترنتی آن توزیع دانلود کنید. پس زحمت خرید آن هم از دوش شما برداشته می‌شود. این ویژگی درباره‌ی اکثر نرمافزارهای آزاد نیز صدق می‌کند. البته این رایگان بودن به این معنی نیست که چون توسعه دهنگان نرمافزارهای متن‌باز برای کدهایشان پولی دریافت نمی‌کنند پس محصول ضعیف‌تری را ارائه می‌دهند. اصولا شیوه کسب در مدل متن باز متفاوت است.۸ نرمافزارهای متن‌باز معمولا سرمایه‌های خود را به شیوه‌های زیر به دست می‌آورند.
- ارائه‌ی سرویس‌های پشتیبانی (مانند کانونیکال برای اوبونتو)
- انتشار نرم‌افزار با دو لایسنس (مانند sun که اپن آفیس را رایگان و استار آفیس را پولی منتشر می‌کرد)
- انتشار رایگان کد برنامه و انتشار پولی فایل اجرایی
- فروش آخرین نسخه‌ی برنامه و متن‌باز بودن اصل برنامه و نسخه‌های قبلی
- دریافت پول بابت امکانات اضافی‌تر و شخصی سازی برنامه برای نهاد‌های گوناگون
- از طریق دونیت کردن یا کمک‌های داوطلبانه
- از طریق همکاری با سایر شرکت‌ها (مانند بنیاد موزیلا که با قرار دادن موتورهای جستجوی شرکت‌های دیگر در فایرفاکس)
بومی سازی
لینوکس می‌تواند کاملا با فرهنگ یک ملت همسان شود. اهمیتی این سیستم‌عامل برای زبان‌های مختلف قائل است مانند بشتیبانی از کیبورد استاندارد فارسی به صورت پیش‌فرض و یا پیاده‌سازی تقویم فارسی در KDE یا ترجمه شدن بسیاری از نرمافزارهای مهم مانند libreoffice , gimp و.. لینوکس را به یک بستر مناسب برای داشتن یک سیستم عامل ملی تبدیل کردهاست که متاسفانه در ایران برخلاف سایر کشورها (حتی کشورهای آفریقایی) به این موضوع کمتر اهمیت داده شده‌است.
