از زمانی که اولین نسخهٔ اوبونتو گنو/لینوکس، یعنی ۴.۱۰، منتشر شد، ۹ سال می‌گذرد. در این سال‌ها، اوبونتو پیشرفت‌های خوبی داشته و حتا بنا بر ادعای سایت رسمی اوبونتو، به محبوب‌ترین سیستم‌عامل آزاد دسکتاپ تبدیل شده است. آخرین نسخهٔ اوبونتو (۱۳.۱۰)، چند هفته پیش منتشر شد. البته عرضهٔ این نسخه با نسخه‌های دیگر یک تفاوت خیلی آشکار داشت: نسخهٔ مخصوص موبایل اوبونتو با نام اوبونتو تاچ عرضه شد.

اولین بار، مارک شاتلورث، بنیان‌گذار کنونیکال، بود که ۲ سال پیش در وبلاگ‌اش خبر از عرضه اوبونتو برای موبایل، تبلت و تلویزیون همراه با انتشار اوبونتو ۱۴.۰۴ داد. خبری که با وجود اهمیت‌اش، به دلیل پیشرفت‌های چشمگیر اندروید و iOS، زیاد به آن امیدی نبود. سوم اسفند پارسال، اولین نسخهٔ اوبونتو پیش‌نمایش اوبونتو برای توسعه‌دهنده‌ها منتشر شد. از آن موقع به بعد، اوبونتو تاچ هر روز در حال پیشرفت بود و این پیشرفت را از ویدیوها و بررسی کاربران می‌شد دید. در متن زیر، تجربهٔ یک هفته کار با نسخهٔ موبایل اوبونتو تاچ (روی Nexus 4) را می‌خوانید.

 

نحوهٔ نصب اوبونتو تاچ

برای این‌که اوبونتو تاچ را روی موبایل (که باید Nexus 4 یا Galaxy Nexus باشد) یا تبلت‌تان (Nexus 7 یا Nexus 10) نصب کنید، قدم به قدم مراحل موجود در این لینک را دنبال کنید (خلاصهٔ آن در ادامه آورده شده است). البته برای تبلت هنوز نسخهٔ پایداری نیامده است. همان‌طور که در صفحهٔ راهنمای نصب می‌بینید، داشتن یکی از نسخه‌های اخیر اوبونتو (از Precise به بعد) برای نصب اوبونتو تاچ الزامی است.

مراحل نصب

قدم نخست: اضافه‌کردن مخزن و نصب نرم‌افزارهای مورد نیاز

در ترمینال، دستور

را وارد کنید.
راه دیگر، وارد کردن دستور

و افزودن خط

به انتهای آن است. لازم به ذکر است که باید به جای [dist-codename]، نام نسخهٔ اوبونتوی خود را بنویسید.

بعد از اضافه کردن مخزن به یکی از دو روش بالا، دستورهای زیر را به ترتیب در ترمینال وارد کنید:

با این دستورها، نرم‌افزارهای مورد نیاز نصب خواهند شد.

قدم یک و نیم: پشتیبان‌گیری

با نصب اوبونتو، تمام اطلاعات شما پاک خواهند شد. برای این‌که از راه خود اوبونتو از اندروید خود پشتیبان بگیرید، باید USB debugging را در قسمت Developer options فعال کنید. سپس موبایل/تبلت را به کامپیوتر وصل کنید و در ترمینال اوبونتو دستور

را وارد کنید. با این کار، یک فایل backup.ab شامل تمامی نرم‌افزارها، سیستم‌عامل و داده‌های سیستم‌عامل ایجاد می‌شود.

 

قدم دوم: آنلاک‌کردن

گجت خود را خاموش کنید. با فشاردادن همزمان دکمهٔ پاور و دکمه‌های زیادکردن و کم‌کردن صدا، گجت را در حالت bootloader بالا بیاورید. سپس وسیله را به کامپیوتر وصل کنید و دستور

را در ترمینال وارد کنید. روی صفحه‌نمایش گجت، شرایط آنلاک‌کردن را accept کنید. با این کار، علاوه بر احتمال لغو گارانتی دستگاه، تمام اطلاعات‌تان هم پاک می‌شود.
بعد از آنلاک‌شدن، با بالا و پایین‌کردن گزینه‌ها توسط دکمه‌های کنترل صدا، گزینهٔ reboot را انتخاب کنید.

 

قدم سوم: تنظیمات ابتدایی دستگاه

بعد از بالا آمدن دستگاه پس از آنلاک‌کردن، در صورتی که USB debugging را فعال نکرده‌اید، در این مرحله باید آن را فعال کنید. بعد از این کار، دستگاه را با USB به کامپیوتر وصل کنید. با وصل‌کردن دستگاه به کامپیوتر، یک popup روی دستگاه نشان داده می‌شود که برای ایجاد ارتباط بین دستگاه و کامپیوتر، درخواست اجازه می‌کند که آن را قبول کنید.
* برای این‌که بتوانید در آینده روی دستگاه دوباره اندروید بریزید، در قسمت About Phone، عبارت Build Number را یادداشت کنید.

 

قدم چهارم: دانلود و نصب اوبونتو تاچ

تنها کافی است که دستور

را در ترمینال وارد کنید. برنامهٔ phablet-flash خودش مدل گوشی/تبلت را تشخیص می‌دهد و نسخهٔ اوبونتوی مناسب آن را دانلود می‌کند.
با این دستور، چند فایل با حجم تقریبی ۵۰۰ مگابایت دانلود می‌شوند و بعد از دانلود، نصب می‌شوند.

عواقب نصب اوبونتو تاچ (مانند باطل‌شدن گارانتی) بر عهدهٔ خود فرد است و بر عهدهٔ نویسنده یا مسئول سایت نیست.

 

بررسی اوبونتو تاچ

Lock Screen

اولین چیزی که بعد از بالا آمدن اوبونتو تاچ می‌بینید، lock screen آن است که تا حدودی با صفحهٔ قفل سیستم‌عامل‌های موبایل حاضر فرق دارد.

این صفحه، اطلاعات جالبی را همراه با انیمیشن زیبایی در اختیار کاربر می‌گذارد. اطلاعاتی از قبیل تعداد عکس‌هایی که در طول روز گرفته شده، تعداد پیام‌های ارسالی/دریافتی، تعداد تماس‌های برقرارشده/دریافتی و تعداد دقیقه‌هایی که با گوشی صحبت کرده‌اید. می‌توان در بخش تنظیمات، نشان‌دادن این اطلاعات را غیرفعال کرد. البته هنوز امکان گذاشتن گذرواژه برای بازکردن قفل صفحه وجود ندارد.

برای باز کردن قفل صفحه، دو راه وجود دارد. راه اول با کشیدن سمت چپ صفحه برای بازشدن launcher و انتخاب دکمهٔ Home (پایین‌ترین دکمه و با لوگوی اوبونتو) است.

 

راه دوم، کشیدن سمت راست صفحه است. البته در روش اول، همیشه صفحهٔ Home نشان داده می‌شود؛ اما در روش دوم، آخرین صفحه‌ای را که در آن بوده‌اید، به شما نشان می‌دهد.

صفحات اصلی اوبونتو تاچ

بعد از بازکردن قفل صفحه، یکی از چهار صفحهٔ اصلی را می‌بینید.

این چهار صفحه به ترتیب از راست به چپ، Home، Applications، Videos و Music هستند. در صفحه‌های Videos و Music، ویدیوها و موزیک‌های موجود در حافظهٔ موبایل را همراه با پیشنهادهای آنلاین در زیر آن می‌بینید.

صفحهٔ Applications هم دارای سه قسمتِ برنامه‌های نصب‌شده، برنامه‌های پیشنهادی و افزونه‌های dash است.

 

صفحهٔ Home به نوعی جمع‌بندی هر سه صفحه است که البته فقط تعدادی از برنامه‌های اصلی را همراه با ویدیوها و موزیک‌های موجود در حافظه را نشان می‌دهد.

بررسی سرعت

اوبونتو تاچ از Mir به عنوان مدیر پنجره استفاده می‌کند. در ابتدا که هیچ برنامه‌ای را اجرا نکرده‌اید، اوبونتو تاچ سرعت خوبی دارد؛ اما با باز کردن دو-سه برنامه، لگ‌هایی مشاهده می‌شوند. سرعت بازشدن برنامه‌ها هم واقعاً پایین است؛ با وجود این که نکسوس ۴ از لحاظ سخت‌افزاری قوی است.
در طی چند روز کار با اوبونتو تاچ، چند بار هم کرش دیده شد. برای همین اوبونتو تاچ هنوز از لحاظ سرعت و پایداری جای پیشرفت دارد.

نوار اعلان‌ها

یکی دیگر از ویژگی‌های جالب اوبونتو، نوار اعلان‌ها یا Notifications Bar آن است. در سیستم‌عامل‌های اندروید و iOS، نوار اعلان را از هر جای آن به سمت پایین بکشید، فرقی ندارد و نوار ابزار باز شده یک حالت بیش‌تر ندارد؛ اما در اوبونتو تاچ، بسته به این‌که انگشت‌تان را روی کدام یک از گزینه‌های موجود در نوار اعلان بگذارید (مثل ساعت یا باتری) و به پایین بکشید، نوار اعلان جداگانه‌ای مربوط به همان گزینه باز می‌شود.

در همان حالتی که صفحه را لمس کرده‌اید، با حرکت انگشت‌تان به سمت راست یا چپ، می‌توانید بین گزینه‌ها بچرخید.

گزینه‌های موجود نوار اعلان، ساعت، صدا، باتری، پیام‌ها، موقعیت‌سنجی، بلوتوث و شبکه هستند. در سمت چپ نوار اعلان هم بخش جست‌وجو وجود دارد که کار جست‌وجو در موبایل و اینترنت را انجام می‌دهد. البته در قسمت Security & Privacy تنظیمات سیستم، می‌توانید جست‌وجو به فقط در موبایل تغییر دهید.

Multitasking

یکی از بهترین ویژگی‌های اوبونتو تاچ، مالتی‌تسکینگ قوی آن است که به‌راحتی می‌توانید بین برنامه‌های بازشده جابه‌جا شوید. برای جابه‌جا شدن بین برنامه‌ها، دو روش در نظر گرفته شده است. روش اول، کشیدن گوشهٔ سمت چپ برای ظاهرشدن launcher است. لانچر اوبونتو تاچ دقیقاً مانند لانچر اوبونتو، برنامه‌های اجراشده را همراه با برنامه‌هایی که به لانچر pin شده‌اند، نشان می‌دهد؛ البته با این تفاوت که لانچر اوبونتو تاچ از پایین به سمت بالا چیده شده است.

روش دیگر، کشیدن گوشهٔ سمت راست است. کشیدن گوشهٔ سمت راست، دقیقاً کار Alt+Tab را در سیستم‌عامل‌های دسکتاپ انجام می‌دهد.

بررسی برنامه‌های اصلی سیستم

Dialer و Contacts

با بازکردن Dialer، صفحهٔ زیر برای شماره‌گیری و برقراری تماس باز می‌شود.

می‌توان با لمس نوار بالایی برنامه، به برنامهٔ Contacts و اطلاعات تماس‌ها هم دسترسی داشت.

نکتهٔ عجیب در مورد Dialer این است که توانایی تشخیص و فرستادن کدهای USSD را ندارد!

Messaging

برنامهٔ فرستادن SMS هنوز در مراحل ابتدایی‌اش به سر می‌برد و به‌جز فرستادن و نمایش پیام‌ها، هیچ کار دیگری انجام نمی‌دهد و حتا گزینهٔ تنظیمات هم برای‌اش در نظر گرفته نشده است. رسیدن پیام‌ها به دست گیرنده (deliver شدن) را هم نشان نمی‌دهد. امکان ارسال MMS هم وجود ندارد.

Camera و Gallery

برنامهٔ عکاسی هم کارهایی ابتدایی انجام می‌دهد: زوم‌کردن، فوکوس، فلش و جابه‌جایی بین دوربین جلو و عقب. در Nexus 4 (که این بررسی‌ها بر اساس آن نوشته شده است)، امکان فیلم‌برداری فعلاً وجود ندارد. البته در تنظیمات گزینه‌های بیش‌تری مثل White Balance و Shutter هم به چشم می‌خورد که کار نمی‌کند.

گالری ظاهر زیبایی دارد. با انتخاب عکس، امکان چرخاندن، بریدن و بهینه‌سازی رنگ‌های آن از منوی ویرایش وجود دارد. می‌توانید عکس‌های موردنظرتان را داخل آلبوم بگذارید. زوم دو انگشتی تصاویر با این‌که نسبت به نسخه‌های قبلی بهبود داشته است، اما باز هم ایرادهایی اساسی دارد. از منوی بالای برنامه می‌توان حالت‌های نمایش Events، Photos و Albums را انتخاب کرد.

File Manager

این برنامه همهٔ امکانات استاندارد یک مدیر پرونده را در اختیار کاربر می‌گذارد و برنامهٔ کاملی به نظر می‌رسد. از جمله امکانات آن به مشاهدهٔ پرونده‌های مخفی، تنظیم نحوهٔ چینش و فیلتر می‌توان اشاره کرد. با نگه‌داشتن انگشت روی پرونده‌ها و پوشه‌ها هم امکان بریدن، چسباندن، حذف، نام‌گذاری و مشاهدهٔ مشخصات وجود دارد.

Browser

مرورگر وب اوبونتو تاچ هم به جز نمایش صفحات وب و بوک‌مارک‌ها و صفحات مشاهده‌شده امکان دیگری ندارد.

Shorts

Shorts در حقیقت برنامهٔ خوراک‌خوان اوبونتو تاچ است. این برنامه کارکرد خوبی دارد و می‌توانید به راحتی خوراک‌های‌تان را به آن اضافه کنید. علاوه بر گزینهٔ افزودن خوراک، دو گزینهٔ اضافه‌کردن حساب آنلاین و واردکردن اشتراک‌ها هم وجود دارد که فعلاً کار نمی‌کنند.

برای دسته‌بندی خوراک‌ها هم بخشی به نام Topics در نظر گرفته شده است.

در حالت عادی، نحوهٔ نمایش پست‌ها به صورت Grid است که می‌توان آن را به List تغییر داد.

این خوراک‌خوان با زبان فارسی هم تا حد زیادی سازگاری دارد و در صورت استفاده از کلمات انگلیسی در میان متن فارسی، نظم متن را به هم نمی‌ریزد. تنها مشکل آن، راست به چپ نبودن متن فارسی است.

Music

برنامهٔ پخش موسیقی نیز برنامهٔ ساده‌ای است و امکانات آن شامل دیدن لیست آهنگ‌ها بر اساس نام خواننده، آلبوم و نام آهنگ، افزودن آهنگ‌ها به لیست پخش و حالت پخش در هم آهنگ‌ها و تکرار آهنگ است.

برنامه‌های تقویم، ساعت، ماشین‌حساب، ترمینال، یادداشت‌ها و آب‌وهوا نیز امکاناتی ابتدایی دارند و ویژگی قابل توجه‌ای ندارند.

برنامهٔ Gmail هم یک برنامهٔ واقعی نیست و تنها صفحهٔ موبایل Gmail را باز می‌کند!

برنامه‌های فیس‌بوک، توییتر و Friends هم به صورت پیش‌فرض وجود دارند که چون امکان استفاده از آن‌ها در ایران وجود ندارد، بررسی آن میسر نشد. اما طبق شنیده‌ها، آن برنامه‌ها نیز همچون برنامهٔ Gmail، تنها صفحهٔ موبایل این دو سایت را باز می‌کنند.

در اوبونتو تاچ دو بازی هم به صورت پیش‌فرض گنجانده شده است: سودوکو و Droping Letters.

System Settings

این بخش هم نقص‌های زیادی دارد که به احتمال زیاد در آیندهٔ نزدیک برطرف می‌شوند. در ادامه به این نقص‌ها اشاره می‌شود.

Wi-Fi

مهم‌ترین اشکال این بخش، عدم امکان اتصال به شبکه‌های با SSID مخفی است.

Cellular

همان بخش مربوط به شبکه‌های موبایل است. امکان مشاهده یا ایجاد APN وجود ندارد؛ اما با ایرانسل به اینترنت وصل شد (هرچند اینترنت رایتل را نشناخت).

Bluetooth

مشکل بخش بلوتوث این است که اگر آن را غیرفعال بکنید، بعداً خودش دوباره فعال می‌شود!

Language & Text

تنها امکان تغییر زبان بخش تنظیمات سیستم را دارد! امکان اضافه‌کردن صفحه‌کلید دیگری به جز پیش‌فرض سیستم هم وجود ندارد.

Accounts

به شما اجازهٔ واردکردن مشخصات حساب اوبونتو وان، توییتر، فیس‌بوک و گوگل را می‌دهد. واردشدن به حساب اوبونتو وان برای بارگیری برنامه‌های پیشنهادی در صفحهٔ برنامه‌ها، الزامی است.

Security & Privacy

مهم‌ترین نقص آن، عدم امکان گذاشتن گذرواژه برای صفحهٔ قفل است.

برای این‌که از میزان فضای اشغال‌شده توسط برنامه‌ها آگاه شوید، در بخش About this phone، گزینهٔ Storage را انتخاب کنید.

البته فعلاً امکان حذف برنامه‌های نصب شده وجود ندارد.

 

با توجه به مطالبی که گفته شد، هنوز برای مهاجرت کامل به اوبونتو تاچ بسیار زود است. در صورتی هم که مشکلاتی مثل کم‌بودن سرعت و پایداری حل شوند، باز هم مشکلی اساسی پیش‌روی اوبونتو است: نرم‌افزارهای جانبی. نرم‌افزارهای اندروید و iOS مسلماً جزو نقاط قوت آن‌هاست و می‌شود بدون اغراق گفت که در صورت استقبال‌نکردن توسعه‌دهنده‌ها از یک سیستم‌عامل موبایل، آن سیستم‌عامل با شکست مواجه خواهد شد. البته نباید نقاط قوت اوبونتو مثل طراحی زیبا و مالتی‌تسکینگ عالی آن را از یاد برد. به هر حال باید دید که در چند ماه باقی مانده به انتشار Ubuntu 14.04 LTS، کنونیکال چکار خواهد کرد.

 

پ.ن.۱: در صورتی که می‌خواهید در توسعهٔ اوبونتو تاچ به نوعی سهیم باشید، می‌توانید از این‌جا اوبونتو تاچ را به زبان موردنظرتان ترجمه کنید.

پ.ن.۲: این‌جا هم ۴ دلیل برای نصب‌نکردن اوبونتو تاچ آمده است که این چهار دلیل جایگزین‌نبودن برای اندروید (در حال حاضر)، عمر باتری کم، نبود نرم‌افزارهای کافی و وجود لَگ در گالکسی نکسوس عنوان شده اند.