جاوا اسکریپت

مقدمه

جاوااسکریپت زبانی است که توسط NetScape تولید شده است. هدف از این زبان پویانمایی اشیا داخل صفحات HTML می باشد. جاوا اسکریپت کاملا با زبان برنامه نویسی جاوا فرق دارد. اگر چه ساختار این زبان به سی پلاس پلاس و جاوا شباهت دارد؛ که این امر برای سهولت یادگیری در نظر گرفته شده است. از همینرو دستورهای متداول مانند if, for, try..catch و … در این زبان هم یافت می‌گردند. کاربرد گسترده این زبان در سایتها و صفحات اینترنی می‌باشد و به کمک این زبان می‌توان به اشیاء داخل صفحات HTML دسترسی پیدا کرد و آنها را تغییر داد. به همین علت برای پویا نمایی در سمت کاربر، از این زبان استفاده می‌شود.

نحوه نگارش مستقیم کدهای جاوا اسکریپت در HTML

کدهای جاوا اسکریپت در صفحات HTML داخل تگ script قرار می گیرند. از خصیصه type برای مشخص کردن زبان اسکریپت نوشه شده استفاه می شود. <script type="text/javascript"> محل شروع کدهای جاوا اسکرپیت و </script> محل پایان کدهای جاوا اسکریپت را مشخص می کنند. مانند:

خروجی کد بالا نوشته‌ی !Hello World می باشد.

اسکریپت خارجی

گاهی اوقات شما نیاز به اجرای یک کد جاوا اسکریپت در صفحات مختلف (بدون نگارش در تک تک صفحات) دارید. و یا کد شما بسیار طولانی است و هنگام کد نویسی در صفحه html شما را دچار مشکل می کند. در این صورت با استفاده از اسکریپت خارجی مشکل شما حل می شود. برای نگارش اسکریپت خارجی ابتدا یک فایل با فرمت js. ایجاد کنید. می توانید پسوند یک فایل txt را به js. تغییر دهید. سپس این فایل را توسط یک ویرایشگر متن مانند Notepad باز کنید. کدهای جاوا اسکریپت خود را بدون تگ <script> در آن قرار دهید و سپس فایل را ذخیره کنید (با پسوند js.) برای فراخوانی اسکریپت خارجی از خصیصه src تگ <script> استفاده کنید. مانند زیر که xxx.js آدرس فایل جاوا اسکریپت است:

سمی‌کالن (;)، فضاهای سفید و حساس به حروف (Case Sensitive)

در جاوا اسکریپت دستورات اجرایی با سمی‌کالن (Semicolon) یا همان ; از هم جدا می شوند. با وجود اینکه استفاده از سمی‌کولن، در صورتی که دستورات در خطوط جداگانه نوشته شده باشند، اختیاریست، نوشتن آن بسیار توصیه می شود. بد نیست مطلب «معاهده‌های کدنویسی» را مطالعه کنید. فضاها سفید در جاوا اسکرپیت مانند اغلب زبان‌های برنامه نویسی هنگام اجرا در نظر گرفته نمی شوند. مگر اینکه مقدار یک متغیر رشته ای (String) باشند. زبان جاوا اسکریپت به کوچکی و بزرگی حروف حساس می باشد. به عنوان مثال bgColor با bgcolor برای نیست.

توضیحات (Comments)

توضیحات می توانند به صورت تک خطی و یا چند خطی باشند. مانند:

// این یک توضیح یک خطی است!

/*
این یک توضیح
چند خطی است.
*/

متغیرها (Variables)

برای تعریف متغیر کافیست نام دلخواه خود را بنویسید. استفاده از کلمه var قبل از نام متغیر اختیاری است، مگر در موارد زیر:

• زمانی که نام یک متغیر محلی در داخل یک تابع با نام یک متغیر سراسری (Global) یکی باشد، متغیر محلی باید با var تعریف شود. در این مواقع شما در داخل تابع خود دسترسی به متغیر سراسری ندارید. هم چنین متغیرهای محلی فقط در داخل خود تابع قابل دستیابی می باشند.
• در توابع بازگشتی استفاده از var الزامیست.

نمونه تعریف متغیر در جاوا اسکریپت

x = 42
var x = 42

انواع داده‌ها در جاوا اسکریپت

شما می تواند داده‌هایی از نوع زیر را در جاوا اسکریپ تعریف کنید:

• شی (Object)
• تابع (Function)
• رشته (String)
• عدد (Number)
• نوع داده منطقی (Boolean)

در صورتی که متغییری تعریف نشده باشد، نوع آن متغیر undefined است. برای دستیابی به نوع یک متغیر می توانید از تابع typeof استفاده کنید. در زیر نمونه تعریف متغیرها و استفاده از تابع typeof را مشاهده می کنید:

var aDate = new Date()
var aPowerFunc = new Function("x", "return x * x")
var aString = "I am a string"
var aNumber = 42
var aBoolean = true

alert(typeof aPowerFunc); // typeof aPowerFunc is object
alert(typeof aDate); // typeof aDate is object
alert(typeof aString); // typeof aString is string
alert(typeof aNumber); // typeof aNumber is number
alert(typeof aBoolean); // typeof aBoolean is boolean
alert(typeof nonExistVar); // typeof nonExistVar is undefined
alert(typeof Date); // typeof Date is function. predefined object Date

آرایه ها (Arrays)

روش‌های مختلفی برای تعریف آرایه در جاوا اسکریپت وجود دارد. در زیر نمونه‌هایی از تعریف آرایه‌ها ارائه شده است:

beans = ["Java beans","Coffee beans","Cacao beans"];
myCars = new Array("Jaguar", "Mercedes", "Rolls Royce");
noOfEntries = myCars.length; // طول آرایه
myCD = new Array(42) // تعریف آرایه ای به نام myCD با 42 عضو
myCD[0] = "Queen" //اولین عنصر آرایه
myCD[1] = "Carlos Santana"
myCD[2] = "Mozart"
myCD[3] = "Chopin"
...
myCD[41] = "Shubidua" //آخرین عنصر آرایه
// تعریف آرایه با کلیدهای مشخص - Associative Array ویا همان Property Maps
assoarr = {color1: "green", color2: "yellow", color3: "white"};

اشیا (Objects)

تعریف یک شی مانند تعریف یک تابع می باشد. مانند:

function objDef(name) {
this.objvar = name
}
// creation of an instance of the above defined object "class" myObj = new objDef("Saeid")

متدها و خصوصیات (Methods, Properties)

متد همان تابع تعریف شده در یک شی و خصیصه، مقادیر متغیرهای آن می‌باشد. مانند:

//Property 
//objectName.propertyName = value
//Method
//objectName.methodName = function

function calcArea(radius) {
return(radius * radius * Math.PI);
}

function circle(color, radius) {
this.fillColor = color;
this.area = calcArea(radius);
}

var myCircle = new circle('green', 2);
alert(myCircle.fillColor);
alert(myCircle.area);

عملگرها در جاوا اسکریپت

در زیر عملگرها بر اساس نوع عملیات و داده مورد استفاده دسته‌بندی شده‌اند.

عبارت‌های شرطی (Conditional Statements)

در زیر نحوه نگارش عبارت‌های شرطی با if و switch ارائه شده است.

عبارت شرطی با if

// if ساده
if (condition) {
 statements
}

// if همراه با else
if (condition) { statements
} else {
statements
}

// if خلاصه یک خطی
condition ?  expr1 :  expr2

عبارت شرطی با switch

switch (expression){ case label:
statement;
  break;
 case label2:
statement;
  break;
 default :  statement;
}

حلقه ها (Loops)

در جاوا اسکریپت امکان نوشتن حلقه ها به چهار صورت امکان پذیر است.

حلقه for

for(var i=0; i < array.length; i++){
 ...
}

حلقه do … while

var i=0; do {
i+=1;
} while (i < 5)

حلقه while

n=8
while( n > 0) {
n--
}

حلقه while

این حلقه بر روی خصوصیات یک شی اعمالی را انجام می دهد:

student1 = new Student("Hans Christian", "Andersen", 1805); for (props in student1) {
  document.write(student1.props)
}

دستور break و continue

مانند سایر زبان‌های برنامه‌نویسی دستور break حلقه را قطع کرده و برنامه را به بعد از حلقه منتقل می‌کند. دستور continue نیز مانند break حلقه جاری را قطع می‌کند و در ادامه دور بعدی حلقه را اجرا می کند. مانند:

while(i > 0){ if(a[i]=="Orange")
break; i--;
}
while(i > 0){
 if(a[i]!="Orange")
  continue;
oranges++;
}

معرفی بعضی از اشیا موجود در جاوا اسکریپت

مهمترین آبجکت‌های جاوا اسکریپت عبارتند از:

Date
Array
Boolean
Function
Math
Number
RegExp
String

در ادامه تعدادی از این اشیا بررسی شده اند.

شی Date

برای استفاده از شی Date می توانید مانند زیر عمل کنید:

now = new Date // تاریخ جاری 
nowDay = now.getDay() // (0-6) 
nowHour = now.getHour() // (0-23)

شی Boolean

استفاده از شی Boolean بسیار ساده می باشد. در زیر نمونه تعریف آن آمده است:

x = true; // مقدار منطقی true
y = false; // مقدار منطقی false
z = new Boolean(false); // مقدار این شی false است.
z2 = new Boolean("false"); // مقدار ای شی true است! دقت کنید که هر رشته ای که به شی Boolean پاس شود مقدار ای شی را true می کند.
z3 = new Boolean(true); // مقدار این شی true است.

شی Math

همانطور که از اسم این شی مشخص است، کاربرد آن بیشتر در محاسبات و عبارت‌های ریاضی است.

نمونه استفاده از آبجکت Math:

a = Math.PI * r*r; with(Math){
a = PI * r*r;
x = sin(y);
}

شی String

مثال‌هایی از استفاده شی String و متدهای آن در زیر ارائه شده است:

var message = "Simple String";
message[0]; // مقدار "S" باز می‌گرداند.
document.write(message.bold()); // محتوای متغییر را به صورت درشت چاپ می‌کند.
message.charAt(0); // همان message[0] می‌باشد.
message.concat(" enhanced"); // مقدار "Simple String enhanced" را باز می‌گرداند.
message.length; // طول عبارت که همان عدد ۱۳ می باشد را باز می‌گرداند
message.indexOf("Simple"); // عدد ۰ را باز می‌گرداند.
message.lastIndexOf("String"); // عدد ۷ را باز می‌گرداند.
message.substring(2,5); // رشته "mple" را باز می‌گرداند.
document.write(message.replace("Simple", "Complex")); // مقدار "Complex String" را باز می‌گرداند.

رویدادها (Events)

منظور از رویداد، انتفاقی است که در سمت کاربر و براساس فعالیت‌های آن رخ می‌دهد. در زیر تعدادی از رویدادها مهم ارائه شده‌اند. دقت نمایید که فراخوانی آن‌ها در تگ‌های خاصی امکان پذیر است. به عنوان مثال رویداد onSubmit در تگ <form> فراخوانده می‌شود.

پی‌نوشت

همانطور که در ابتدای مقاله گفته شد این مقاله فقط به طور کلی جاوا اسکریپت و دستورات آن را معرفی کرده است. در صورتی که علاقمند به آشنایی بیشتر و دقیق‌تر این زبان هستید، می توانید به منابع معرفی شده در انتهای همین مطلب مراجعه نمایید.

منابع

• جاوا اسکریپت (ویکی پدیای فارسی)
• JavaScript and HTML DOM Reference
• Javascript in Ten Minutes
• JavaScript cheat sheet

شاد و پیروز باشید :)

مطالب مرتبط:

1. حذف کوکی در جاوا اسکریپت
2. مقدمه ای برای جاوا اسکریپت
3. QueryString در جاوا اسکریپت
4. کوکی ها در جاوا اسکریپت
5. ثابت ها، میدان دید و آرایه های فرا جهانی در PHP